Gouverneur De Graeff zat in Nederlands-Indië tussen twee vuren
Jonkheer mr. A. C. D. de Graeff, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië in de jaren 1926-1931, verdient meer waardering dan hij gekregen heeft. Die boodschap brengt Herman Smit in zijn beschrijving van De Graeffs regeringsperiode. De gouverneur –later was hij minister van Buitenlandse Zaken– was volgens critici te mild in zijn optreden tegen opstandelingen.
De Graeff had al een lange Indische carrière achter de rug toen hij het hoogste ambt in het overzeese gebiedsdeel kreeg. In die tijd nam de weerstand tegen het Nederlandse gezag toe.
Gebruikmakend van de correspondentie tussen De Graeff en oud-gouverneur-generaal A. W. F. Idenburg beschrijft Smit de idealistische koers van De Graeff: gericht op het „opheffen der inlandsche bevolking.” De gouverneur streefde naar herstel van vertrouwen tussen overheersers en overheersten, maar de kloof werd alleen maar groter. De Graeff werd fel bekritiseerd door koloniale hardliners, en dat prikkelde de nationalisten weer. „Gematigden aan beide kanten werden als het ware teruggefloten en lamgelegd door hun extremistische achterbannen, die maar één oplossing kenden: de weg van geweld.”
Die periode is cruciaal geweest. Smit vraagt zich af of de beëindiging van de koloniale verhoudingen minder dramatisch verlopen zou zijn als de koers van De Graeff was gevolgd. „Zou het mogelijk zijn geweest dat Indonesiërs en Nederlanders in dat geval als vrienden uit elkaar zouden zijn gegaan en had de bittere strijd met zijn traumatische nasleep van tientallen jaren voorkomen kunnen worden?”
Boekgegevens
”Landvoogd tussen twee vuren. Jonkheer mr. A. C. D. de Graeff, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië 1926-1931”, door Herman Smit; uitg. Verloren, Hilversum, 2011; ISBN 978 90 870 4249 3; 206 blz.; € 23,-.
