Volgens de overlevering was hij als student al van plan uit te groeien tot éminence grise. Dat is Tjeenk Willink, ook oud-hoogleraar hoogleraar politieke en bureaucratische besluitvorming, onmiskenbaar gelukt. En al werd er niet áltijd geluisterd, hij heeft het respect van vrijwel iedereen. De meervoudig informateur geldt als zeldzaam erudiet, uiterst hoffelijk, evenwichtig, charmant. Iemand zonder vijanden, nooit bedreigend, zonder dubbele agenda. Een scherp analyticus, met veel droge humor en zelfspot.

Iemand ook die in fijnzinnige, doorwrochte betogen op ingetogen wijze toch heel duidelijk en onvermoeibaar zijn punt maakte. Een democratie moet je goed onderhouden, benadrukte hij. Overheid en politiek moesten ’zelfreinigend’ zijn, anders zouden de burgers zich verder afwenden van beide. Ook moesten burger en overheid allebei de wederzijdse afhankelijkheid van elkaar erkennen. En „hoe legitiem is een openbaar bestuur waarin alleen de meest competente burgers, en dan nog soms met moeite, zelf hun weg kunnen vinden en niet diegenen voor wie de democratische rechtsstaat juist ook was bedoeld?”, vroeg hij zich af. Die bureaucratie bestreed hij overigens al, tamelijk vergeefs, als regeringscommissaris voor de Reorganisatie van de Rijksdienst in de jaren ’80.

Herman Tjeenk Willink (PvdA) komt voor wie hem niet goed kent op het eerste gezicht over als een typische uitgestreken Haagse heer. Maar net als de ogenschijnlijk ook zo Haagse heer Piet Hein Donner die hem nu opvolgt, is hij geboren in Amsterdam. Een stad waar hij nogal eens te vinden was, want hij brak af en toe uit het Haagse wereldje. Hij laafde zich ook graag aan de cultuur. Hij keek niet alleen toe. Zo was hij voorzitter van het Holland Festival. Ook andere maatschappelijke ontwikkelingen hielden hem bezig: hij was voorzitter van de Stichting Stop Aids Now.

Het ligt niet in de verwachting dat Tjeenk Willink nu uitsluitend gaat luieren. Zo zit hij in het Nationaal Comité 200 jaar Koninkrijk. En dat feest moet volgend jaar nog beginnen en gaat 2 jaar duren.

Voor wie zich nog eens aan wijsheden van Herman Tjeenk Willink wil verdiepen, verschijnt woensdag zijn bundel artikelen Niet de beperking, maar de ruimte.