Wanneer is er sprake van een faillissement?

Als de Griekse overheid niet meer aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. Eigenlijk is dat nu al het geval. Daarom onderhandelt de regering met de private beleggers, waaronder vooral banken, over een kwijtschelding van een deel van de vorderingen. Medewerking aan de eventuele afwaardering van die staatsobligaties vindt plaats op basis van vrijwilligheid. Meestal wordt echter als we het hebben over een faillissement, de acute situatie bedoeld dat er geen geld meer is en dat er van het ene op het andere moment een streep gaat door alle betalingen, in het jargon een default.

Wat zijn de consequenties van een dergelijke vorm van wan­betaling?

Die draagt het karakter van onvrijwilligheid, de controle over het proces is verdwenen. Verzekeraars zijn dan verplicht tot een schadeuitkering aan beleggers die hun bezit aan waardepapieren hebben verzekerd via een zogeheten credit default swap (cds). De gevolgen van dit laatste zijn moeilijk in te schatten. Toen in 2008 de zakenbank Lehman Brothers failliet ging, raakte op die manier ook de verzekeringsmaatschappij AIG meteen in moeilijkheden.

Waarom zijn de aanstaande weken van cruciale betekenis?

Griekenland zit op zwart zaad. Het is al sinds mei 2009 aangewezen op bijstand vanuit het Europese noodfonds, het EFSF. De overige eurolanden en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) hebben zich garant gesteld voor die noodkredieten. Zij moeten binnenkort beslissen of zij een nieuwe tranche, een volgend deel, van de toegezegde middelen daadwerkelijk overboeken. Besluiten zij om dat niet te doen, dan kan Athene niet meer zijn rente en aflossingen opbrengen. In maart heeft het 14,5 miljard euro nodig omdat in het verleden opgenomen staatsleningen aflopen.

Zijn er redenen voor de euro­landen en het IMF om de reddingsoperatie te beëindigen?

In de achterliggende maanden zijn de omstandigheden verslechterd. De Griekse economie blijft, mede als gevolg van de zware bezuinigingen, krimpen. Ingrijpende hervormingen laten op zich wachten. Het lukt niet om het begrotingstekort snel omlaag te brengen. De schuld zal daardoor op korte en langere termijn hoger uitvallen dan eerder voorzien. Als vaststaat dat die in de toekomst niet houdbaar is en dus perspectief op een keer ten goede ontbreekt, heeft het geen zin om geld te blijven pompen in het land.

Maar niemand wil toch een wanordelijk faillissement?

Het is beter om tijdig met alle belanghebbenden te praten over een herschikking van de schuld, die leidt tot een forse beperking ervan. Maar het kan natuurlijk dat een akkoord tussen Griekenland en de banken uitblijft en dat er evenmin overeenstemming komt over extra hulp, boven op eerdere toezeggingen, van de regeringen; in veel eurolanden zal daarvoor niet het benodigde politieke draagvlak aanwezig zijn. Daardoor is er terdege het risico dat het toch uitdraait op een harde landing, om het zo te noemen.

Is dat vaker gebeurd met een land?

Jazeker. Het is weliswaar uitzonderlijk, maar tegelijk ook weer niet uniek. Zo staakte in 1998 Rusland zijn betalingen aan buitenlandse crediteuren. In 2001 waren in Argentinië de overheidsschulden zo fors uit lood geslagen dat de regering daar eveneens afstevende op een bankroet.

Anders dan bij een faillissement van een bedrijf, beschikken bij de financiële ondergang van een land schuldeisers niet over de mogelijkheid om via de rechter alsnog zo veel mogelijk van het door hen uitgezette kapitaal terug te halen. Zij kunnen alleen in overleg met de betrokken regering proberen te redden wat er te redden valt.