Twee stevige, wat oudere, zichtbaar reformatorische dames, donker gekleed, grote knot, kwamen de zaak binnen. Dat wordt een boek voor het oudste kleinkind, dacht ik, of misschien een stichtelijk werkje voor eigen gebruik, of een domineesbiografie voor een jarige echtgenoot. Maar nee, ze stiefelden rechtstreeks naar de stapel die bij de toonbank lag: ”Zomerslank met Sonja”.

„Het schijnt echt te werken”, zei de een. „O ja, dat heb ik ook gehoord”, zei de ander. Ze bladerden door het boek, bekeken de fraaie afbeeldingen van aantrekkelijke recepten, bestudeerden de foto’s van zomers geklede mensen die in de bijbehorende tekst stuk voor stuk bekenden dat ze wel 30 of 50 kilo afgevallen waren. Allemaal dankzij Sonja.

Samen kochten de beide dames één boek, maar ik zag helemaal voor me hoe ze dat boek ook samen zouden gaan gebruiken, elkaar oppeppend en bij de les houdend – net zo lang tot ze hun doel bereikt hadden: 10 kilo afvallen, of 20, of 40. ’s Ochtends één boterham met jam, ’s middags een gezonde salade, ’s avonds twee afgepaste aardappeltjes en een mager gehaktballetje op een bord vol groenten.

Een of twee generaties terug was zo’n tafereel in een reformatorische boekhandel minder goed denkbaar. Als vrouw uit de gereformeerde gezindte hoorde je niet te veel met je uiterlijk bezig te zijn. Misschien wás je dat wel, in gedachten, maar je kocht er geen boeken over, je maakte geen project van diëten of sporten. Vandaag ligt dat anders. Bijna iedereen om mij heen is bezig met fitnessen, hardlopen, calorieën tellen, gezond eten, afvallen of diëten volgen – met wisselend succes. Sonja Bakker was de laatste jaren voor menigeen een belangrijke steun in de strijd met de kilo’s. Intussen proberen christelijke auteurs en uitgevers dit gat in de markt op een andere manier te vullen: niet alleen met Bijbelserecepten­boeken of boeken over gezonde voeding, maar ook met een geheel nieuw genre.

Een paar jaar geleden verscheen ”Fit in hart en spieren. Een gezonde geest in een gezond lichaam” (Rosaline Ratering), vorig jaar kwam ”Ik heb er genoeg van! Over liefde, lijnen en leven met God” (Els van der Vlist), en nu ligt er ”Gezond & weldadig. Bewust leven in 24 weken” (diverse auteurs). Zulke boeken bevatten niet alleen dieetrecepten en hardloopschema’s, maar ook meditatieve stukjes, gebedsaanwijzingen en handreikingen voor Bijbelstudie.

Het idee erachter is natuurlijk heel goed: lichaam en ziel horen bij elkaar, en gezond leven betekent aandacht besteden aan allebei. Toch zal ik niet zo gauw zo’n zelfhulpboek kopen, „op weg naar een gezonde leefstijl en een positief zelfbeeld”, waarbij het soms lijkt alsof je je geestelijke groei even makkelijk kunt sturen en beheersen als je lichamelijke gewicht.

Ik word alleen al moe van het bladeren door dergelijke boeken. Verplicht positief denken, lachen voor de gezondheid, veel water drinken en handen wassen, sporten, een logboek bijhouden, mediteren, een kruidentuin aanleggen, een menuplanning maken… De schrijfsters van zulke boeken (het zijn altijd vrouwen) zijn strenger dan de strengste drilmajoor van een opvoeder. Maar goed, duidelijkheid is soms nodig (en tenslotte kiest iedere lezer er vrijwillig voor om zich aan het regime te onderwerpen).

Maar als het op dezelfde manier over geestelijke training gaat, haak ik af. Dit is niet het bidden en vasten zoals dat in de christelijke traditie de eeuwen door een plaats heeft gehad. Het doel is anders dan bij de traditionele, ontvankelijke, op God gerichte houding van contemplatie. Hier gaat het om jezelf zijn, jezelf accepteren en zorgen dat lichaam en geest in balans zijn.

Daarom denk ik dat ik, net als de eerdergenoemde dames, liever Sonja Bakker koop.

Reageren? beeldenstorm@refdag.nl.