In ”Het gym”, haar vierde roman, beschrijft Amatmoekrim hoe Sandra, een Surinaams meisje uit een achterstandswijk, op het gymnasium terechtkomt. De tragiek is dat ze daardoor nergens meer echt bijhoort. Haar vrienden uit de wijk begrijpen haar niet, die houden zich liever bezig met rondhangen en seks. Hun taalgebruik en gewoonten blijven de lezer helaas niet bespaard.

Sandra’s vriendinnen op school en haar klasgenoten behandelen haar meer als een exotisch fossiel dan als een meisje met dezelfde dromen en gevoelens.

Amatmoekrim weet goed te analyseren waarin de verschillen tussen Sandra en haar omgeving zitten. Ze kon uit haar eigen jeugdervaringen putten, omdat ze ooit als Surinaams meisje op een blank gymnasium haar weg moest zien te vinden.

Sandra’s moeder leeft van een uitkering, ze woont met haar dochter in een huurflat en soms wordt de telefoonlijn afgesloten als de rekeningen niet op tijd zijn betaald. En toch is het een trotse vrouw die haar hoofd recht houdt en het opneemt voor haar medebuitenlanders. Ze heeft iets onverschrokkens en dat maakt haar sympathiek.

Je niet klein laten krijgen, respect tonen en zorgen voor anderen, dat zijn waarden die Sandra van thuis meekrijgt. En daar steken de waarden en normen van sommige blanke elitekinderen toch schril tegen af. Het zijn kinderen die hun moeders commanderen, die vies zijn omdat ze hun handen niet wassen als ze naar de wc zijn geweest, die elkaar verlinken, die tijdens het toneelstuk van school zo goed als zonder kleren over het podium lopen en waar hun ouders dan ook nog trots op zijn.

”Het gym” laat een tegengeluid horen van iemand die aan de ‘zwarte kant’ van de multiculturele samenleving is opgegroeid. Amatmoekrim kan goed schrijven. Het plot klopt, haar stijl is strak met af en toe een leuke beeldspraak en haar personages komen tot leven. En toch lijkt ”Het gym” soms wel erg zwart-wit en is de hoofdpersoon, misschien tegen wil en dank, te veel een heldin. Zij laat zich niet klein krijgen, zij verlinkt de racist uit haar klas niet, al timmert ze hem wel in elkaar. Tekenend is dat haar klasgenoot wordt geschorst terwijl Sandra mag blijven. Als Sandra een goed cijfer haalt, gloeit de school van trots, want zij hebben dan toch maar een allochtone leerling die het goed doet. Dit lijkt bijna het lot van allochtonen die succesvol zijn.

Het heeft iets wrangs dat de geschiedenis zich herhaalt, want ”Het gym” wordt door dezelfde blanke elite als in het boek met gejuich onthaald. Maar de vraag is of de auteur wordt begrepen en niet als held maar als mens benaderd wil worden en dus op haar eigen merites beoordeeld.

Boekgegevens

”Het gym”, door K. Amatmoekrim; uitg. Prometheus, Amsterdam, 2011; ISBN 978 90 446 1719 1; 255 blz.; € 17,95.