De 43-jarige Napolitaan Vincenzo Tammaro reed vorige week op een scooter in een buitenwijk van Napels toen twee mannen op een motor langszij kwamen. De bijrijder zette een pistool op de borst van de Napolitaan en vuurde een kogel af. Tammaro viel zwaargewond op straat.

Zonder veel haast zetten de motorrijders hun vehikel naast het lichaam stil en een van de mannen loste het dodelijke schot. Tammaro was geen voorbeeld van een eerzame burger, maar een vooraanstaand lid van een clan van de camorra, de Napolitaanse versie van de maffia. Hij was een maand geleden na korte detentie ontslagen uit de gevangenis omdat het openbaar ministerie onvoldoende bewijs kon aanvoeren voor zijn betrokkenheid bij de moord op twee ’vakbroeders’.

De camorra is al jaren verwikkeld in een bendeoorlog, en die heeft al honderden slachtoffers gemaakt. Drie dagen voordat Tammaro werd gedood, kwamen drie andere camorristi op een en dezelfde dag om het leven. De Napolitaanse manegehouder Costantino Baldassare werd in de catacomben van een renbaan met een vuurwapen gedood.

Een weddenschap rond illegale paardenraces was de mogelijke achtergrond van de moord. Dezelfde dag werd op een druk plein in het centrum van Napels een 40-jarige man doodgeschoten. De man stond nota bene onder politiebewaking. Elders in de omgeving van Napels werd op ongeveer hetzelfde moment een andere maffioso gedood. De politie vermoedt dat beide moorden afrekeningen waren.

Het is niet alleen in Napels oorlog. Ook in Apulië maken maffiosi elkaar het leven zuur. Daar is een hevige strijd om de macht aan de gang. Aanleiding was de arrestatie van een aantal leden van de georganiseerde misdaad, die bekendstaat onder de naam Sacra Corona Unita (Verenigde Heilige Kroon).

Sommige criminelen begonnen te praten en werken nu met de autoriteiten mee. Als gevolg daarvan worden deze pentiti (spijtoptanten) door hun vroegere makkers onder druk gezet en worden sommige familieleden van hen in koelen bloede vermoord. In en rond de steden Brindisi en Lecce bestaan momenteel zulke vetes.

Ook in Bari is een bloedige strijd tussen clans aan de gang. Hoewel ze op straat worden uitgevochten, maken ze gelukkig zelden onschuldige slachtoffers. Ook de koelbloedige moord vorige week op een jong echtpaar dat met zijn Renault 5 door het toeristische Garganogebergte reisde, heeft volgens de politie een maffia-achtergrond. De echtgenoot zou zijn gestraft voor zijn lidmaatschap van een concurrerende clan.

De meedogenloze strijd die de camorra (Napels) en de Sacra Corona Unita (Apulië) uitvechten, steekt schril af tegen de totale rust die de Siciliaanse maffia al jaren tentoonspreidt. Maffia, tegenwoordig een algemene benaming voor georganiseerde misdaad, is een Siciliaanse uitvinding. Op dit eiland woedde begin jaren ’90 een gevecht tussen overheid en maffia.

Hoge magistraten werden vermoord en veel maffiosi opgepakt. Cosa Nostra, zoals de Siciliaanse maffia wordt genoemd, heeft daaruit een les geleerd: met geweld is de overheid niet te verslaan. Sindsdien geldt de pax maffiosa, de vrede van de maffia. Zo weinig mogelijk geweld, zo hoog mogelijke winsten. Het geweld nam af door het herstel van de strakke maffia-organisatie, zodat clans onderling zo min mogelijk met elkaar slaags raken. Het vermoorden van politici en magistraten werd een zeldzaamheid.

Maffiabestrijders beschouwen deze Siciliaanse stilte als een veeg teken, want hoe stiller de maffia, hoe beter het met haar gaat. Dat is onder meer af te leiden uit de toename van het aantal gevallen van afpersing. De territoriale belasting die de basis is voor elke maffia, namelijk beschermingsgeld, is op Sicilië de laatste jaren toegenomen.

Op Sicilië voelt 70 procent van alle ondernemingen zich verplicht beschermingsgeld te betalen. Elders in Zuid-Italië is de toestand niet veel beter. In de provincie waarin Napels ligt draagt 40 procent van de bedrijven geld af en in Apulië is 30 procent afhankelijk van de maffia.

Dat blijkt uit cijfers van de organisatie SOS Ondernemingen, die jaarlijks de schade ’berekent’ die het bedrijfsleven lijdt. SOS Ondernemingen schat dat het bedrijfsleven elk uur gemiddeld 2,3 miljoen euro afstaat aan de Italiaanse onderwereld. Noodgedwongen uiteraard. Het is een van de oorzaken waardoor de Zuid-Italiaanse economie niet goed draait. De werkloosheid is dan ook hoog. Het officiële werkloosheidscijfer bedraagt ruim 25 procent. Dat cijfer is een uitkomst voor de maffia, die altijd wel behoefte heeft aan goedkoop en loyaal voetvolk voor het bedreigen van ondernemers en het plegen van moorden.

Sinds afgelopen zondag ontwrichten werkloze Napolitanen de stad op een andere manier. Ze hebben Napels op strategische punten bezet. Treinstations, havens en het vliegveld zijn geblokkeerd, niemand komt de stad meer in of uit. Maar zoals veel in Napels rieken ook deze acties naar de onderwereld. De werklozen zijn namelijk gemobiliseerd door een rechtse politicus, onlangs opgepakt op beschuldiging van afpersing.