Soms wordt de wereldwijde kerk echter ook zichtbaar in de verhalen van zendelingen. Zij krijgt daarin dan vaak een exotische kleur – de gewone kerkganger heeft daar ook nooit echt deel van uitgemaakt. Nu leven we in een tijd van globalisering en is er in toenemende mate contact met mensen elders in de wereld en moeten christenen daadwerkelijk hun positie bepalen ten aanzien van gelovigen in andere delen van de wereld.

In ”Clouds of Witnesses” stellen Mark A. Noll (Amerikaans kerkhistoricus) en Carolyn Nystrom (schrijfster) christenen uit Afrika en Azië voor. Ze doen dat zonder commentaar. De geloofsweg en ideeën van de geportretteerde christenen spreken hun eigen taal. We worden door hun verhalen uitgenodigd om te luisteren.

Beoordelen

De zeventien historische personen zijn heel verschillend en de keuze is arbitrair. Ik ontdekte bij mezelf de neiging om te beoordelen in hoeverre zij theologisch verantwoord spreken en of hun leven overeenkomt met onze normen. Maar dan verliezen we de mogelijkheid om iemand als William Wadé Harris (ca. 1865-1929) te ontmoeten.

William was afkomstig uit Liberia en leefde in een verwarrend spanningsveld van verschillende vormen van christendom en de Afrikaanse cultuur. Dat leidde tot vervreemdende gebeurtenissen. Zijn bekering beschrijft hij bijvoorbeeld als een ontmoeting met de engel Gabriël. Hij ontving van hem de opdracht: „Verbrand de amuletten, begin met die van jezelf. Predik Christus overal. Geef de westerse kleding op, je vrouw zal sterven. (…) Geef je geld op, geen dronkenschap en geen overspel.” Hij werd een profeet die met Bijbel, doopbeker en staf een tocht maakte van Liberia tot Ivoorkust. Duizenden en duizenden Afrikanen verbrandden hun amuletten en werden gedoopt. Waar geen kerken waren, beval hij ze te bouwen en te wachten op de komst van een blanke met een Bijbel. Overal kwamen kerkjes te staan en wachtten de mensen op de komst van het Evangelie. En decennia later soms kwamen zendelingen die een geopende deur voor het Evangelie vonden.

Conflict

Het christelijk geloof bracht mensen in Afrika niet alleen in conflict met de eigen cultuur, maar ook met de westerse cultuur en politieke machthebbers. Zo verging het Albert Lithuli, hoofdman en predikant in Zuid-Afrika. Vele malen werd hij van zijn vrijheid beroofd. Bij het ontvangen van de Nobelprijs voor de Vrede zei hij: „Neutraal blijven in een situatie waarin de wetten van een land daadwerkelijk God bekritiseren omdat Hij mensen met een andere kleur geschapen heeft, was voor mij als christen onaanvaardbaar.” Vroomheid en sociale gerechtigheid waren voor hem niet te scheiden.

En zo zijn er anderen uit Afrika: de opwekkingsprediker Simeon Nsibambi en de door Idi Amin vermoorde Janani Luwum. Daarnaast mensen uit Azië.

De anglicaanse bisschop Azariah uit India, een van de weinige niet-westerse sprekers op de zendingsconferentie in Edinburgh (1910), bedankte daar het Westen voor het brengen van het Evangelie: „In alle eeuwen die nog komen zal de kerk van India dankbaar zijn voor de moed en de zelfverloochening van de zendelingen. U heeft ons uw goederen gegeven om de armen te voeden.” En ten slotte vroeg hij om een nog grotere gift: „Wij vragen ook om liefde. Geef ons vríénden.”

Als een voortdurend teken van zijn dankbaarheid droeg Azariah typisch westerse kleding en voor hem ongemakkelijke schoenen. Die dankbaarheid betrof niet alleen de komst van het Evangelie, maar ook de sanitaire voorzieningen en de rechten voor de kastelozen. Omgekeerd droeg zijn vriend, de Brit Stephen Neill, alleen Indiase kleding en sandalen.

Elke levensgeschiedenis brengt ons bij mensen met een eigen kleur. Ze inspireren en confronteren ons als westerse christenen. Terwijl ze in hun verhalen dichterbij komen, word je je bewust van je vooroordelen. In alle beschrijvingen blijkt de Bijbel transformerende kracht te hebben en worden mensen gevormd tot gemeenschappen waarin de Geest van Zich laat horen.

Gesprek

Dat is geweldig, maar tegelijk vraagt het om gesprek. Dat gesprek is vandaag beter mogelijk dan ooit, maar dan wordt het spannend. Ontmoeting is immers niet vrijblijvend, daarin gaat het ergens over en zoeken we te verstaan wat de Ander ons te zeggen heeft. Dit boek is daarvoor te beperkt, maar het stimuleert wel om een stap te zetten naar anderen op deze wereld. Zij vragen daarbij niet in de eerste plaats om ons geld, maar vooral om onze vriendschap.

Boekgegevens

”Clouds of Witnesses. Christian Voices from Africa and Asia”, door Mark A. Noll en Carolyn Nystrom; uitg. IVP Books, Westmont (Illinois), 2011; ISBN 978 0 8308 3834 9; 286 blz.; € 25,-.