De door ds. Van Raalte na zijn aankomst gestichte kerk behoort anno 2011 tot het verband van de Christian Reformed Church (CRC). Maar het is de bedoeling binnenkort tevens toe te treden tot de Reformed Church in America (RCA). De predikant van de Pilarenkerk geeft met een lichte glimlach toe dat zoiets volgens de kerkorde niet kan. Ds. DeVos bevestigt dat er eigenlijk sprake is van een soort oecumenisch experiment. Dat alles vraagt uitleg.

Emigranten

Hoe kwam Albertus Christiaan Van Raalte (1811-1876) in Amerika terecht? Veel leden van de Nederlandse Hervormde Kerk voelden zich in het begin van de negentiende eeuw niet thuis in hun kerk. Zo ontstond in 1834 de Afscheiding. De overheid toonde zich vijandig ten opzichte van de afgescheidenen. Toen verhuisde Van Raalte met een aantal afgescheiden geestverwanten in 1846 naar Amerika. Zij stichtten in het nog maagdelijke gebied van Michigan een kolonie. Daaruit groeide de stad Holland.

Van Raalte deed veel voor het onderwijs. In Holland verrezen Hope College en Western Theological Seminary. De Reformed Church in America droeg financieel bij. Later was er sprake van uitbreiding van het onderwijsaanbod in de richting van cultuur, kunst en wetenschap. Nog altijd prijkt boven een deur van de bij Hope College behorende kapel een steen met de tekst: „Gelijck een lelie onder de doornen so is m ijn vriendinne onder de dochteren. Cant. 2.” Dat is een Bijbeltekst: Hooglied 2:2.

Afgescheidenen

Maar Van Raalte zette de Nederlandse Afscheiding van 1834 in Amerika niet door. Hij sloot zich met z’n gemeente in 1850 aan bij de Reformed Church in America. In 1856 nam hij een kerkgebouw in gebruik: de Pilarenkerk. Daar ging iedereen naar toe. Toch onttrok zich in 1865 een aantal ‘Hollanders’. Zij sloten zich met een nieuwe kerk aan bij de in 1857 van de Reformed Church in America afgescheiden Christian Reformed Church. De Pilarenkerk bleef de Reformed Church in America echter trouw.

Hier en daar in Holland vertelt een toelichting dat er ook in Amerika een gezangenkwestie speelde. Dat zou een reden geweest zijn waarom de Pilarenkerk zich na Van Raaltes dood, in 1876, toch van de Reformed Church in America afkeerde en zich in 1882 aansloot bij de Christian Reformed Church. Maar er was binnen de Reformed Church in America sprake van een heel andere discussie. Over de vraag of participatie in de vrijmetselarij valt te combineren met het lidmaatschap van de kerk.

De synode bleek verdeeld. Dat college kwam niet tot een absoluut verbod voor predikanten om lid te zijn van de vrijmetselarij. De Pilarenkerk onderwierp zich niet aan de uitspraken van die synode. Dat was een belangrijke aanleiding tot afscheiding en aansluiting bij de Christian Reformed Church. De breuk betrof niet zozeer de leer, maar het christelijk leven. Ds. DeVos zegt trouwens eerlijk dat hij op zondagmiddag niet meer over de Heidelbergse Catechismus preekt.

De pioniers gaven Hope College en Western Theological Seminary prijs. De Pilarenkerk groeide en bloeide desondanks. Tussen 1910 en 1960 telde zij doorgaans duizend zielen. Maar in 2011 blijkt dat geslonken tot minder dan 200. De helft van hen gaat nog regelmatig naar de kerk. Als over een paar maanden het experiment vaste vorm krijgt, gaat naast ds. DeVos een predikant uit de Reformed Church in America de gemeente dienen. „Dan hopen wij weer te groeien.”

Museumstukken

De onderste verdieping van de kerk vertoont een kleine expositie met onder meer Van Raaltes originele kanselbijbel. In het Holland Museum loopt ter gelegenheid van het 200e geboortejaar van Van Raalte een tentoonstelling. Er ligt een grote Statenbijbel, met in de omslag gegraveerd: C. van Vijven J.zn. en G. Hoogerland J.dr., Holland – America. Ze zijn kennelijk getrouwd op 6 april 1888. Het zijn slechts museumstukken.