Welke invloed heeft de familie op het individu? In hoeverre knellen bloedbanden of zijn familiebetrekkingen juist tot steun? Dat vroegen de makers van de tentoonstelling ”Familie” zich af. Ze richtten in het Schielandshuis, onderdeel van Museum Rotterdam, vijf ruimten in die elk een onderdeel van het familie-zijn belichten: het kapitaal, het diner, het portret en geheim en het familieleven. De nadruk ligt daarbij op mensen uit de havenstad, geplaatst tegenover heel Nederland.

De expositie komt niet uit de lucht vallen. Aan de feiten en cijfertjes liggen langlopende onderzoeken onder Rotterdammers en andere vaderlanders ten grondslag. De gegevens worden in teksten en grafieken op de wanden van de ruimten weergegeven. Tentoongestelde voorwerpen vertellen de rest van het verhaal. Soms lopen Rotterdammers uit de pas, maar in veel gevallen ervaren inwoners van de havenstad hetzelfde als hun landgenoten.

Iedereen heeft wel een gevoel bij zijn familie. Dat zichtbaar maken, valt niet mee. Niet voor niets zal het museum daarom vooral voor concrete zaken hebben gekozen. De expositie beantwoordt niet alle vragen, maar schetst wel ontwikkelingen en biedt boeiende inkijkjes. Mede aan de hand van soms fraaie museumstukken.

Wie denkt dat het leven enkel rozengeur en maneschijn is, komt bedrogen uit. Treffend zijn de geëxposeerde geboorte- en rouwkaarten die in één lade liggen, een wieg en een hoog-laagbed, en de foto van het gezin met enkel zorgenkinderen.

”Familie” is tot 9 september te bezichtigen.
www.museumrotterdam.nl

Kapitaal

Tegenwoordig staan het individu en zijn prestaties op de voorgrond, maar tot voor kort ontleenden mensen hun status vooral aan hun familie. Bij familiekapitaal gaat het niet alleen om geld en goed, ook tradities en verhalen maken er deel van uit. Spreken we volwassenen met u aan en bidden we voor het eten? Als het nageslacht dergelijke gebruiken veronachtzaamt, gaan ze verloren. Het familiekapitaal kan ook in iets kleins zitten. Zo koestert Dylan een olifant van oma en Samantha het emmertje waarmee haar tante speelde. Soms bekommert niemand zich om kapitaal en raakt het horloge van een zwerver in de vergetelheid.

Diner

Tafelmanieren kunnen per familie verschillen, maar zijn wel van belang. Erasmus wijdde er in 1530 al een hoofdstuk aan in zijn etiquetteboekje voor de jeugd. Vette vingers aan kleding afvegen, was voor hem taboe. Het Schielandshuis toont potten, pannen en een keur aan prachtige serviezen, maar het meeste indruk maakt toch het etensbord met het opschrift: ”Eerst bidde, dan eete”. Rotterdamse kinderen zijn een gewichtig volkje. Samen eten, vooral ’s morgens, verkleint hun kans op overgewicht. Dan moeten er natuurlijk niet te veel van de tentoongestelde verpakkingen mét inhoud van snackkoning Bram Ladage in huis gehaald worden. Oma’s beroemde erwtensoep verdient de voorkeur.

Bedrijf

Grote en kleine bedrijven zijn goed voor meer dan de helft van het bruto nationaal inkomen. Ze zijn succesvol mede dankzij vrijgevige familieleden. Rotterdammers weten ook van wanten. Neem een familiebedrijf als Jamin. Evenveel respect verdient de familie achter boekhandel J. Amesz, waarin de liefde voor het boek van generatie op generatie wordt doorgegeven. Andere zaken gaan soms ten onder. De muziekinstrumentenmakers G. Hanken & Zoon hielden het bijna een eeuw vol. Gelukkig bleven hun hoorns en klarinetten bewaard. Tegenwoordig beginnen ook allochtone Rotterdammers –veelal Turken en Surinamers– een bedrijf. Ze weten dat ondernemers niet alleen risico’s lopen, maar ook kansen krijgen.

Portret en geheim

De afgelopen vijftig jaar ging de bezem door de traditionele samenlevingvormen. Zo zijn scheidingen aan de orde van de dag. In Rotterdam nog vaker dan in de rest van Nederland – 13,4 procent van de kinderen woont niet bij beide ouders. De video waarin jongeren hun getekende familieportret toelichten, maakt dat schrijnend duidelijk. Stiefvaders en halfzussen keren regelmatig terug. Natuurlijk hadden de families die op de levensgrote schilderijen zijn afgebeeld daar ook mee te maken, maar dan als gevolg van een overlijden.

Achter familiegeheimen gaat vaak het nodige verdriet schuil. Dit uitbeelden valt niet mee. De donkere ruimte vol vitrines met een pistool en een overhemd met lippenstift is een poging.

Leven

De prenten met levenstrappen in de laatste tentoonstellingsruimte bepalen bij de eindigheid van het leven. Onder in een van de tekeningen staat Eva die Adam de vrucht aanreikt. Naast een honderdjarige noteerde de tekenaar: „Genade bij God.” Een doopjurk, een trouwjurk en een stoere Puchbrommer liggen en staan hier vlak bij een rollator en het verhaal over een slechtziende. Mantelzorg krijgt nadrukkelijk aandacht. Alle individualisme ten spijt, blijken familieleden wel degelijk zorgen met elkaar te wisselen. Een van de laatste wist-je-datjes op de vele informatieborden is een open deur, maar daarom niet minder waar: goede familiebanden zijn niet vanzelfsprekend, maar wel cruciaal voor het welbevinden.