Opmerkelijk is dat dit boek tegelijk verschijnt met de tweede roman –”Noor”– van Lisette van de Heg, die eveneens in 2009 debuteerde. In beide romans verliezen de hoofdpersonen hun kindje, waarop een heftige crisis volgt. Ook wordt er in beide romans geschilderd. Bijzonder.

De hoofdpersoon in ”De laatste patiënt” is Ava ter Voorde. Hoewel ze aanvankelijk zeer kritisch staan ten opzichte van het ouderschap worden zij en haar man Erick door hun zoontje Jonas er glansrijk voor ingewonnen. Maar het kleine ventje blijkt niet levensvatbaar en overlijdt.

De donkere tunnel waarin ze terechtkomen lijkt eindeloos. De relatie tussen het echtpaar bekoelt en Ava krijgt last van chronische pijn- en uitvalsklachten. In die situatie wendt ze zich tot een 80-jarige neuroloog, Aron. Er ontwikkelt zich een bijzondere relatie, omdat Aron in Ava zijn overleden vrouw terugziet en Ava zich begrepen en veilig voelt.

Het is een relatie waarbij je je afvraagt wie de pijn van wie verhelpt. Aron sleept zijn verleden met zich mee, hij heeft geen contact met zijn enige zoon. En Ava vertelt niets over het overlijden van haar zoontje, zodat de neuroloog daarover in het duister blijft tasten. Als uitkomst stelt Aron voor haar naakt te schilderen, zodat ze weer in contact kan komen met haar lichaam.

Na het afbreken van de schildersessies ondernemen ze een reis naar Arons zoon, zodat hij de balans van zijn leven kan opmaken. Ook Ava neemt een belangrijke beslissing.

”De laatste patiënt” boeit vanaf het begin. Mirjam van der Vegt is een eerlijke schrijfster met een goede pen. Ze brengt gevoelens en gevoeligheden haarfijn onder woorden. De reacties van Erick en Ava na de geboorte en het overlijden van hun zoontje geeft ze goed en realistisch weer. Ava blijft bijvoorbeeld kolven in een poging daardoor de geur van Jonas zo lang mogelijk vast te houden. Dat is heel bijzonder en mooi beschreven. In die passages ruik ik wat de schrijver bedoelt.

Of neem het spel tussen ‘patiënt’ en ‘therapeut’. Aantrekken en afstoten, afsluiten en openheid geven, zijn de oevers waartussen dit spel zich afspeelt. Als Erick terrein verliest, blijft hij maar zeuren over „de financiële vergoeding” van de verzekering. Dat is realistisch en in rasecht Nederlands verwoord.

Een ander voorbeeld: de neuroloog krijgt klachten, meldt zich voor onderzoek, voelt zich een belangrijk persoon op dit terrein, maar vervolgens geeft de arts hem een slap handje en zegt dat hij kan wachten op zijn assistente, die hem een tijdlang schaars gekleed laat zitten. Wat er op dat moment met zijn eigendunk gebeurt is voor de lezer duidelijk. Van der Vegt typeert scherp en raak.

Opvallend is het dat de auteur nergens op Gods aanwezigheid aanstuurt. In ”Schaduwvlucht” was die terug te vinden in moeder Moria. In ”De laatste patiënt” blijft alles zo horizontaal en aan de oppervlakte. Gods Koninkrijk wordt wel genoemd, maar dan in verband met het rijden in een Jaguar. Dat blijft een bevreemdend punt.

Daarnaast staat het werkelijkheidsgehalte in de roman hier en daar onder druk. Wanneer kom je een neuroloog tegen die je zegt: „Jij geeft me het gevoel dat ik leef”? Of geëmotioneerd stelt: „Ik dacht dat ik je kwijt was”? Dergelijke opmerkingen geven me een soapgevoel.

Ook is de roman zwaar beladen wat thematiek betreft. Ava heeft een zeer moeizame relatie met haar moeder en blijkt zelf in de steek te zijn gelaten door haar vader en haar broer.

Aron laat zijn vrouw kennismaken met zijn collega om haar trouw te testen en om vervolgens tandenknarsend haar ontrouw onder ogen te zien. Daarnaast blijf ik moeite houden met het feit dat er iemand naakt wordt geschilderd, puur voor het helende effect. Waarbij de leermeester van Aron bijna achteloos opmerkt dat hij soms wel seksueel contact met die vrouwen heeft, maar dat dit er geheel buiten staat. Misschien ben ik erg naïef, maar bij deze passage kom ik toch wel in een spagaat terecht. Van der Vegt had hierin beter kunnen selecteren.

Niettemin blijf ik de positieve aspecten zien, want ze heeft veel in zich. Hopelijk verbetert ze zichzelf in de volgende roman. Graag!

Boekgegevens

”De laatste patiënt”, door Mirjam van der Vegt; uitg. Mozaïek, Zoetermeer, 2011; ISBN 978 90 239 9397 1; 319 blz.; € 18,90.