Het is tegenwoordig mogelijk om verantwoord te bestellen in de sector van het ’snelle voedsel’. Zo meldt het beknopte menukaartje op de tafeltjes van de keten Au bon Pain tegenwoordig het aantal calorieën van sommige gerechten. Een gegrilde groenterol met balsamic dressing bijvoorbeeld levert de consument 370 calorieën op, bevat weinig cholesterol en biedt 6 gram aan vezels. En dat alles voor de prijs van 4,49 dollar.

Au bon Pain is zelfs begonnen met het installeren van computers, waar geïnteresseerde klanten uitgebreide informatie over voedingsmiddelen kunnen vinden.

Wordt de Amerikaan ineens voedingbewust? „Nee, zij niet”, aldus Margo Wotan, voedingsdeskundige bij de consumentenorganisatie Center for Science in the Public Interest. „Maar de fastfoodketens worden dat wel. Ze zijn geschrokken van de eerste schadeclaims die onder meer McDonald’s hebben getroffen. Dat zijn claims van mensen die zeggen dat deze bedrijven gerechten voorzetten die ze als gezond bestempelen, terwijl zij in feite te vet zijn. En daarom zouden de klagers zwaarlijvig zijn geworden.”

Er waren de laatste weken andere opmerkelijke ontwikkelingen op dit gebied. Het stadsbestuur van New York besloot vette snacks uit de automaten te verbannen die op scholen staan opgesteld. McDonald’s en Frito-Lay (van PepsiCo) kondigden aan het gehalte aan schadelijke vetten in hun gerechten drastisch te beperken. Voedingsmiddelenproducent Kraft Foods gaat naast de vetten ook het gebruik van suiker beperken en biedt voortaan kleinere porties in de brede reeks van meeneemmaaltijden die het bedrijf produceert.

„Deze bedrijven zijn niet plotseling verantwoord bezig, hoor”, zegt Mark McDougal, een advocaat uit New York met veel ervaring met claims tegen sigarettenfabrikanten. „Ze zijn alleen bang voor schadeclaims. Vooral voor de zogeheten class-action-lawsuits, claims waarbij andere partijen zich kunnen aansluiten. Deze rechtszaken leiden in de autosector soms tot forse schadeposten. In de tabakssector zijn gevallen van class-action-lawsuits bekend waarbij miljardenbedragen moesten worden betaald.”

De klagers die naar de rechter stappen, doen dat onder het motto ”Je geld of je gezond- heid!”, aldus Michael Mudd van Kraft Foods. „Nu onze sector iets doet aan de samenstelling van gerechten en aan de grootte van porties wordt dat moeilijker. Consumenten kunnen nu niet meer beweren dat zij niet wisten wat zij bij ons of bij andere bedrijven consumeerden.” Ofwel: het is de fastfoodsector eerder te doen om het afwenden van schadeclaims dan om het vergemakkelijken van een verantwoorde keuze voor de consument.

Mudd weet waarover hij praat. Kraft Foods is namelijk eigendom van de Altria-groep, vroeger bekend onder de naam Philip Morris. Het bedrijf heeft veel ervaring met schadeclaims wegens sigarettengebruik en men wil eenzelfde ontwikkeling in de fastfoodsector vermijden. Bovendien wordt Wall Street wakker. Beursmakelaar Nomura Securities publiceerde onlangs een lijst van ”risicobedrijven” voor beleggers. Bedrijven dus die geconfronteerd kunnen worden met schadeclaims. Daarop staan onder meer McDonald’s -vanwege de vetten- en Coca-Cola, vanwege de suikers.

„Het geeft niet waarom fastfoodbedrijven zich verantwoorder gaan gedragen, als er maar druk op de ketel blijft om het beleid te veranderen”, meent voedingsdeskundige Margo Wotan. Zij wijst erop dat ketens de informatie over gerechten nu nog op basis van vrijwilligheid aanbieden uit angst voor schadeclaims. Daarin zal mogelijk verandering komen, want in verschillende staten wordt al overwogen om dit verplicht te stellen.

Professor Kelly Brownell, directeur van het Centrum voor Eetstoornissen van de universiteit van Yale: „Het is van het grootste belang dat Amerikanen verantwoorder gaan eten. De zwaarlijvigheid neemt hier dramatisch toe en het kost ons gezondheidssysteem 70 miljard dollar per jaar om de gevolgen daarvan te bestrijden. De fastfoodsector heeft deze schadelijke eetcultuur enorm beïnvloed. Laat deze sector nu maar het voortouw nemen om die ontwikkeling terug te draaien, ook al zijn de motieven waarschijnlijk minder nobel dan men doet voorkomen.”