Vijf eeuwen ”Lof der zotheid” in Nederland
De Nederlandse humanist Desiderius Erasmus schreef zijn ”Lof der zotheid” in eerste instantie voor een beperkte kring geleerde vrienden. Maar die wilden het nageslacht het werkje niet onthouden en brachten het manuscript naar een drukker in Parijs. Die publiceerde het in 1511, nu 500 jaar geleden.
Het werkje maakte Erasmus wereldberoemd. De ”Lof der zotheid” is satire, maar onder de oppervlakte klinkt een krachtig pleidooi voor een verinnerlijkt geloof en praktische naastenliefde.
Hans Trapman, bijzonder hoogleraar cultuurgeschiedenis in Rotterdam, gaat na hoe ”Lof der zotheid” de eeuwen door in Nederland is ontvangen en vertaald. Het satirische middengedeelte van het boek, met zijn kritiek op alles en iedereen, blijkt de lezers het meeste te boeien.
Maar de agressieve toon van de ”Lof der zotheid” zette ook kwaad bloed. Dat bleek al in 1514, toen de Leuvense theoloog Maarten van Dorp zich tegen Erasmus keerde. Zijn landgenoot zou spotten met het heilige en met degenen die zich daar beroepshalve mee bezighielden, de theologen. Het was een verwijt dat bij rooms-katholieke critici tot in de twintigste eeuw telkens zou opduiken.
Anderen lazen ”Lof der zotheid” door de bril van de verlichting. P. G. Witsen Geysbeek (1774-1833) verwachtte dat zijn vertaling en aantekeningen door „ieder vriend van eene verstandige en redelijke godsverering, verlichting en gezond verstand” verwelkomd zouden worden.
Trapman laat zien dat lezen en vertalen geen neutrale bezigheden zijn. Ieder zijn eigen ”Lof der zotheid”.
Boekgegevens
”Wijze dwaasheid. Vijfhonderd jaar ”Lof der zotheid” in Nederland”, door Hans Trapman; uitg. Balans, Amsterdam, 2011; ISBN 978 94 600 3372 8; 223 blz.; € 19,95.
