Ludo Hekman doet in ”Vijanden om van te houden” een appel op de lezer om vijanden niet te willen vernietigen, maar juist lief te hebben. Hij beroept zich daarbij vooral op de evangeliën. Hij wil dat we serieus nemen wat Jezus van ons vraagt: Keer je tegenstander die jou slaat de andere wang toe, met de bedoeling om je te laten kussen en de ander te omarmen.

De auteur werkt overtuigend uit hoe wij telkens vijandbeelden scheppen om onszelf beter te kunnen handhaven. Amerika heeft een as van het kwaad nodig om eervol de strijd aan te gaan voor de eigen veiligheid. Binnenslands sluiten zich de gelederen zich zolang de buitenlandse vijand nog niet bedwongen is. Maar ook hier in Europa creëren we vijandbeelden om onze eigen identiteit te versterken ten koste van medemensen die hier bijvoorbeeld naartoe komen als werknemer of als vluchteling. Moslims zijn daarvan de dupe.

Angst en onzekerheid zijn de voedingsbodem voor vijandbeelden en politici maken daarvan gebruik. Zij wakkeren de angst verder aan, zodat ze hun politieke doelen kunnen halen.

Het is me niet duidelijk geworden tot wie Hekman zich richt met zijn pleidooi voor geweldloze liefde tegenover mogelijke vijanden. Doet hij een appel op mij persoonlijk? Ik neem het over. Ik besef wel dat het privé al moeilijk genoeg is om naar dit principe te leven.

Doet hij ook een appel op kerken? Dan wordt het al ingewikkelder. Kerken mogen zich niet vereenzelvigen met de machthebbers. Hun pleidooi in de samenleving is er een voor liefde én gerechtigheid. Dat weet Hekman wel, maar wat is dat dan concreet? Moeten we gaan bepleiten dat christelijke mannen geen soldaat worden? Nee toch?

Zou Hekman zich richten tot (christelijke) politici? Dan wordt het nog moeilijker. Die hebben een individuele verantwoordelijkheid. Ze horen de boodschap van de kerken over liefde en gerechtigheid. Vervolgens hebben zij politieke verantwoordelijkheid en moeten ze soms moeilijke besluiten nemen. Doet Nederland mee aan de NAVO-bombardementen op Libië, waar een dictator zijn eigen volk bevecht?

De overheid heeft ook een eigen verantwoordelijkheid om vrede en recht te handhaven, desnoods met geweld. Dat bestrijdt de auteur niet, maar hij werkt het ook niet uit.

Eigenlijk is het boek een preek, waarin niet alles aan de orde komt maar waardoor mensen worden aangemoedigd om zelf na te denken en aan de slag te gaan. Als ik het een preek noem, wil ik wel wijzen op een zwakke plek. Hekman is geen theoloog. De manier waarop hij over Jezus spreekt, staat me niet aan. Mensen vinden hun inspiratie in het Evangelie waarin Jezus op een alternatieve, geweldloze, wijze vijandschap overwint. Dit is een humanistische Jezus. Hij is een voorbeeld.

Hekmans verhaal zou aan kracht gewonnen hebben als hij alleen al zou spreken over de Héére Jezus Christus. Zo spreekt het Nieuwe Testament. Dat heeft met Pasen te maken en met het Koninkrijk van God. Wij ontlenen niets aan de Heere Jezus, maar Jezus legt vanuit zijn Heer-zijn beslag op ons. Het initiatief ligt bij Hem. Wat betekent dat voor het thema vijandsliefde?

De auteur heeft een prachtige kans laten liggen door Romeinen 12:9-21 niet uit te werken. Zijdelings noemt hij het wel een keer. Wat Paulus daar zegt is precies wat Hekman bedoelt. Paulus weigert het kwade te accepteren. Er moet gevochten worden. Het wapen waarmee Paulus ons het slagveld op stuurt is: het goede doen. Dat is: creatief liefhebben. Paulus werkt dat breder uit in dit Bijbelgedeelte. Daarin staan gedachten die, denk ik, niet eens zo moeilijk zelfs politiek relevant te maken zijn.

Nog één opmerking: de aanpak van Hekman is eigentijds. Hij verwerkt moderne publicaties en tv-producties, haalt films en zangers aan en vertelt van eigen reiservaringen in Iran. In de tekst staan QR-codes, die gescand kunnen worden met een smartphone. Ze verwijzen naar websites en filmfragmenten op de videowebsite YouTube.

Boekgegevens

”Vijanden om van te houden”, door Ludo Hekman; uitg. Plateau, Barneveld, 2011; ISBN 978 90 5804 063 3; 126 blz.; € 12,50.