Ieder jaar eindigt het jaar voor veel Nederlanders op karakteristieke wijze: champagne, oliebollen, oudejaarsconference. Vuurwerk hoort er ook bij, vinden velen. De vuurwerkramp in Enschede maakte geen einde aan deze traditie.

Bekijk hier de reportage De klap na de vuurpijl in het RKK-programma Kruispunt van 6 januari 2011.

Het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, waarin alle oogartsen vertegenwoordigd zijn, heeft de afgelopen drie jaar in de week rond de jaarwisseling het aantal vuurwerkslachtoffers geregistreerd. De registratie leverde het volgende beeld op: Nederlandse oogartsen behandelden 826 patiënten met totaal 978 beschadigde ogen. Gelukkig liep het in twee derde van de gevallen relatief goed af. 331 ogen liepen blijvende schade op, 65 ogen werden blind waarvan er 30 niet meer te redden waren en operatief moesten worden verwijderd.

Tot onze verbazing bleek uit het onderzoek dat 53 procent (meer dan de helft!) van de slachtoffers omstander was. Zij zijn dus niet door eigen vuurwerk getroffen. De helft van de slachtoffers was kind en 90 procent was man.

Bovenstaande is de trieste oogheelkundige rekening van het traditionele vuurwerkvermaak tijdens de laatste drie jaarwisselingen. De gezamenlijke Nederlandse oogartsen vinden deze rekening te hoog en pleiten daarom op puur medische gronden voor een verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk. Een mogelijk alternatief zijn openbare vuurwerkshows afgestoken door professionals.

Irak

Om meer begrip op te brengen voor ons standpunt nog enkele feiten. Uit internationale oogheelkundige literatuur blijkt dat alleen een verbod op consumentenvuurwerk oogletsels kan voorkomen. Australië, Ierland, Hongarije en 28 staten van de Verenigde Staten kennen al een dergelijk verbod.

Een vergelijking leert verder dat de cijfers in Nederland er niet om liegen. We krijgen het voor elkaar om door privépretvuurwerk in twee jaarwisselingen meer oogletsels te veroorzaken dan alle 512 oogtrauma’s die Amerikaanse troepen hebben opgelopen gedurende vier jaar van militaire vijandelijkheden in Irak.

Ogen zijn iets waar we zuinig op moeten zijn. Voor veel beroepen en ook voor vaar- en rijbewijzen worden minimumeisen gesteld aan het gezichtsvermogen. Slechtziendheid kan loopbaanplannen doorkruisen. Piloot, stuurman of vrachtwagenchauffeur worden? Met slechte ogen kun je het vergeten. Daarbij komt dat op de langere termijn het risico van een oogziekte aan het resterende ziende oog niet denkbeeldig is.

Het is verder een feit dat de staat de veiligheid van burgers (omstanders) in de publieke ruimte tijdens de jaarwisseling niet kan waarborgen. Als er ergens in de wereld een reisbestemming zou zijn met zo’n hoog risico op letsel door explosieven als ons kikkerlandje rond oud en nieuw, dan zou de regering voor een dergelijk land een negatief reisadvies afkondigen.

Vergeet ook de psychische gevolgen van een vuurwerkongeluk niet. Jonge vuurwerkslachtoffertjes, niet zelden onschuldige kinderen tussen de drie en acht jaar, hebben veelal de nodige psychische begeleiding nodig na een vuurwerkongeval. Het komt zelfs voor dat dergelijke kinderen –”war children”– een posttraumatische stressstoornis opgelopen. Dat alles door de pretmunitie.

Als oogartsen hebben wij vooral zicht op de oogletsels die als gevolg van vuurwerk zijn ontstaan. Onze collega’s van de (plastische) chirurgie en longartsen kunnen ook een boekje opendoen. Zij worden jaarlijks geconfronteerd met verminkte ledematen, brandwonden en ademhalingsproblemen. Naast de genoemde medische complicaties is er bijvoorbeeld ook sprake van milieuvervuiling en ernstige overlast voor mens en dier. Kortom, er zijn voldoende argumenten om een verbod op consumentenvuurwerk te onderbouwen.

Vuurwerkbril

Een vuurwerkverbod? Zijn de Nederlandse bevolking en de beleidsmakers hier aan toe? De economie is vooralsnog leidend, zo blijkt. Veel Nederlanders kunnen de verleiding niet weerstaan: zij trekken rond oud en nieuw royaal de portemonnee. In de legale vuurwerkbranche wordt jaarlijks meer dan 65 miljoen euro omgezet.

Vuurwerkliefhebbers zien een vuurwerkverbod wellicht als de zoveelste vorm van betutteling en regelzucht. Zij zullen stellen dat een verbod een brug te ver is. Deze vuurwerkfanatici geef ik het volgende advies: Volg een opleiding tot pyrotechnicus. Dan mag u legaal professioneel vuurwerk afsteken, mogelijk zelfs betaald door de lokale overheid.

Een dergelijke openbare vuurwerkshow heeft veel voordelen. Het voorkomt letsel bij kinderen en andere omstanders. Verder beschermt het ondeskundige burgers die, mogelijk beneveld door alcohol en/of drugs, inferieur vuurwerk afsteken. Verder is een gecoördineerde vuurwerkshow schitterend om te zien.

Zolang de autoriteiten echter toestaan dat consumenten frank en vrij vuurwerk afsteken tijdens de jaarwisseling is het wijs om als burger voorzorgsmaatregelen te treffen. De Nederlandse oogartsen adviseren u bij het afsteken van en kijken naar vuurwerk een beschermende (vuurwerk)bril op te zetten. Verder is het verstandig om kleine kinderen binnen te houden. U bent gewaarschuwd.

De auteur is als oogarts verbonden aan het Oogziekenhuis te Rotterdam. Hij is woordvoerder vuurwerk voor het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap.