Ljoedmila Esjanoe neemt de stapel verkiezingsposters, -brochures en -kranten door die op haar bureau ligt. Een paar minuten eerder heeft een vrouw het pakket binnengebracht. Met haar vingers gaat Esjanoe het materiaal van de politieke partijen af. „Ah, de Patriotten van Rusland. Die had ik nog niet”, zegt ze alsof ze een kwartetspel speelt.

De 55-jarige Esjanoe, in het dagelijks leven journaliste, houdt alles rond de Russische parlementsverkiezingen in de gaten. Als verkiezingswaarneemster van Golos (Stem) meldt ze vanuit de stad Vladimir, 178 kilometer ten oosten van Moskou, schendingen van de kieswet in de gelijknamige regio.

Esjanoe toont een brochure van de regerende partij Verenigd Rusland met de gezichten van premier Vladimir Poetin en president Dmitri Medvedev. „Op deze folder staat niet waar het geld voor het maken van de brochure vandaan komt. Dat is tegen de kieswet. Niemand weet nu welke geldschieters achter de brochure zitten en hoeveel geld hiermee is gemoeid.”

Het is geen toeval dat ze Verenigd Rusland neemt. „Deze partij maakt zich het meest schuldig aan overtredingen.” Deze verkiezingen doet de door Poetin geïntroduceerde verticale macht (waarin alles van boven naar beneden wordt opgedragen) zijn werk. Een regeringsfunctionaris van Verenigd Rusland, de partij van de macht, onthulde dat de bestuursregio’s zondag gemiddeld 65 procent van de stemmen moeten binnenhalen.

Ambtenaren, schoolhoofden en ziekenhuisdirecteuren zetten zich in voor de partij. „Ze maken onder werktijd reclame voor Verenigd Rusland”, weet Esjanoe op de redactie van haar krant. „In Vladimir vertelde een wijkhoofd dat Verenigd Rusland heeft gezorgd voor een speeltuin. Ouders belden de politie voor deze overtreding. Maar het wijkhoofd ontkende.”

Esjanoe krijgt steeds meer steun van burgers. „Ze willen eerlijke verkiezingen.” Die moeten een eind maken aan de monopoliepositie van Verenigd Rusland, vindt ze. Verenigd Rusland bezet momenteel 315 van de 450 zetels in de Doema, het Russische parlement.

Volgens experts haalt de partij bij eerlijke verkiezingen maximaal 40 procent. Dan ontstaat er een heel andere dynamiek, meent Esjanoe. „Nu hebben andere partijen niets te vertellen. Bij eerlijke verkiezingen krijgen andere partijen meer invloed en ontstaat er consensus.”

Op het Moskouse hoofdkantoor van Golos hangt een landkaart van Rusland. Daarop staat: ”Kaart van schendingen”. Het is een verwijzing naar een internetsite, waar Russische burgers overtredingen van de kieswet kunnen melden. Drie dagen voor de verkiezingen kent Vladimir 52 meldingen en Moskou 223. Over heel Rusland gaat het om 4651 schendingen. Deze kaart is nu onderdeel van een rechtszaak, die vandaag plaatsvindt. Openbaar aanklagers openden gisteren een onderzoek, omdat de kaart een „negatief beeld geeft van de partijen.” De meeste klachten betreffen Verenigd Rusland.

De kaart meldt de overtredingen voor de verkiezingsdag. Uit ervaring weet Golos-directrice Lilija Sjibanova (58) wat ze overmorgen kan verwachten. Russen die geld krijgen voor het uitbrengen van hun stem op Verenigd Rusland of met behulp van valse stembiljetten meerdere malen op Poetins partij stemmen. „Ze stappen met zijn allen de bus in en rijden door naar het volgende stembureau.”

Tijdens de verkiezingsdag staat Golos, die onder meer geld krijgt van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Commissie, voor een onmogelijke taak. Rusland telt 96.000 stembureaus. Golos heeft 3000 waarnemers. Hulp komt van buitenaf. In totaal komen 649 buitenlandse verkiezingswaarnemers naar Rusland. De OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) stuurt 293 waarnemers en de Raad van Europa 34 mensen. Rusland is lid van beide organisaties. De overige waarnemers komen onder andere uit de Gemenebest van Onafhankelijke Staten en de Shanghai Cooperation Organisation. Sjibanova verwelkomt buitenlandse waarnemers. „Maar ook zij komen niet overal.”

De aanklacht van gisteren bewijst dat de relatie met de overheid slecht is. Sjibanova staat machteloos tegenover de autoriteiten. De pers is grotendeels in handen van de overheid. Het contact tussen Golos en de centrale kiescommissie ligt stil. „Twee jaar geleden was dat er nog wel. Maar ze vinden ons te scherp en te negatief. We kunnen naar de rechter stappen. Maar verkiezingsovertredingen zijn moeilijk te bewijzen en de procedures zijn ingewikkeld. Daarbij behoort de rechter ook tot de verticale macht en zal die ons geen gelijk geven.”

Verandering moet komen vanuit de bevolking, meent Sjibanova. „De groep burgers die eerlijke verkiezingen wil, wordt groter. De weg hiernaartoe verloopt stap voor stap.”