Youkhana: „De Amerikanen zijn van goede wil. Maar meer mensen dan onder Saddam hebben geen werk. En ze moeten toch eten. Er is soms slechts een paar uur per dag elektriciteit beschikbaar. En dat bij deze temperatuur. De omwenteling heeft onze geest tevreden gesteld, maar ons lichaam blijft vermoeid. Dat leidt tot anti-Amerikanisme onder de mensen. En tot geweld. Als moslims dan toch weer macht krijgen, vrezen wij zeer voor het welzijn van christenen.”

Enerzijds heet de straat het leger van de Verenigde Staten welkom. Via het ook in Bagdad doorgedrongen verschijnsel van graffiti. En de christen-Palestijn Peter Omran van de organisatie Heart of mercy vertelde medio juni dat de lokale bewoners in het agrarisch gebied rond het vliegveld van Bagdad zonder onderscheid blij waren met het optreden van Bush en Blair.

Maar er zijn ook andere geluiden. Op een plein in het centrum van Bagdad bevond zich tot voor een paar maanden, vlak bij een grote moskee, een groot standbeeld voor Saddam. Burgers hebben dat verwijderd. Er staat nu een soort vrijheidsmonument op de oude sokkel. Ook op dat voetstuk prijkt een kreet. „All ”donne” go home.” Het duurt even om achter de bedoeling te komen. Heeft het misschien te maken met John Donne van het Britse Coghill Research Laboratories? Hij weet alles van het negatief effect van verarmd uranium. Dat kan kanker en leukemie verwerken. Het aantal miskramen neemt erdoor toe. Naar schatting hebben de Verenigde Staten in de Golfoorlog van 1991 via bombardementen tussen de 350 en 750 ton verarmd uranium in Irak ’rondgestrooid’. Is de kreet een beschuldiging?

De eerste uitgave van de op 15 mei verschenen onafhankelijke krant Al-Muajaha bevat een artikel dat Amerika de schuld geeft van een tekort aan politie op straat om beroving tegen te gaan. De auteur toont zich -na een hem blut makende overval- bitter teleurgesteld: „Ik dacht dat er iemand zou zijn om ons te beschermen.”

Dat nummer bevat tevens een bericht waarin gezinnen uit het district Al-Za’farania in Bagdad de Verenigde Staten verantwoordelijk stellen voor de dood van familieleden en het verwoesten van huizen in hun woongebied. Omdat het leger onvoldoende secuur omging met onontplofte projectielen.

De krant biedt ook plaats aan een open brief aan „Bush, de crimineel.” Het tot nu toe geciteerde, vormt slechts een beknopte keus van de negatieve uitlatingen in de periodiek. Ex-soldaten kwamen eind juni in opstand en eisten inkomen. Met het mes op het geweer hielden Amerikaanse soldaten ze tegen. Daarbij kwamen twee demonstrerende Irakezen om het leven. En zulke gebeurtenissen leiden weer tot nieuwe frustratie bij de bewoners van Bagdad.

De mensen in de Presbyteriaanse Kerk keken op een van de laatste zondagen van juni niet erg bevrijd. Ze hebben nog geen idee hoe het nieuwe Irak er uit gaat zien. „We zijn heel blij dat Saddam weg is, maar we willen nu veiligheid, elektriciteit, functionerende telefoonlijnen en schoon leidingwater”, zegt een vrouw. Bij het uitgaan van de kerk loopt er een voormalig ingenieur op straat. Hij had een prima baan. Nu verkoopt hij colablikjes. Want hij heeft geen geld meer. En wie zal hem zeggen hoe hij het hoofd boven water moet houden?

Nova Hagopian, een gewezen goudsmid -hij heeft althans z’n winkel gesloten om diefstal te voorkomen- vertelt over de gekke dingen die gebeuren. „Straatcriminaliteit was er nauwelijks in de tijd van Saddam. Eén procent van wat zich nu manifesteert. Ook om drie uur ’s nachts was het veilig langs de weg. Maar leden van de Ba’ath-partij gaan nu als het donker is naar buiten om onrust te creëren. Zo proberen ze het tot stand komen van een nieuwe regering te verhinderen. En er loopt niet genoeg politie rond om dat de kop in te drukken.”

Daar komt bij dat de rechtspraak op z’n gat ligt in Irak. „Veel mensen zeiden in april”, aldus de non Olga Yakoub: „Saddam is weg. Dus de oorlog is over. Maar in feite is die er nog. Er gebeuren allerlei slechte dingen.”

Bagdad zag zich geruime tijd geteisterd door plunderaars. Dat verschijnsel is tot op dit moment nog niet over. Er circuleren verhalen over Amerikaanse soldaten die in bepaalde situaties gewoon niet ingrepen en de dieven hun gang lieten gaan. Waarbij ze zeiden geen opdracht te hebben om tegen die mensen op te treden.

Er is sprake van een vacuüm in Irak. Saddam heeft -niemand weet voor hoelang- het veld geruimd. Maar wie valt er nog te vertrouwen na enkele tientallen jaren indoctrinatie? Het blijkt buitengewoon moeilijk voor de mensen tussen de Tigris en de Eufraat om met elkaar over de meest wezenlijke levensvragen te praten. Maar wie of wat gaat die leegte vullen?

Van de Amerikanen valt weinig te verwachten, zo denken van lieverlee toch ook weer heel wat Irakezen. Want Bush sr. zei na de Golfoorlog van 1991 tegen de sji’ieten: „Maak maar revolutie. Wij helpen jullie wel.” Maar Amerika hielp niet echt. En daarom heeft Saddam de kans gehad er honderdduizenden te doden.

Mar Pius van de Syrisch Katholieke Kerk is een vrolijke kwant. Met een kwinkslag en een grote mond domineert hij gemakkelijk. En zo juicht hij er ook over dat Irak nu open is en dat er mogelijkheden zijn voor een beter leven dan onder de dictator. „Maar”, zegt de dominee, „er heerst nu ongeorganiseerde vrijheid.” Na veel jaren van beperkt leven in een gesloten land. Seks en drugs lijken de markt te willen veroveren. Voorheen was dat voorbehouden aan kinderen van de op hoog niveau levende functionarissen. Waar dat vandaan komt? „Uit Turkije”, zegt Pius, de Vrome. „Maar vooral uit de Verenigde Staten.” Hij steekt met enige vertwijfeling z’n hand omhoog. En hij zucht.