De totale devotie valt van hun lichamen af te lezen. Met opengesperde ogen en in versnelde pas lopen duizenden Russisch-orthodoxe christenen door de straat om zich aan te sluiten bij de rij wachtenden. Ze hebben een gezamenlijk doel: het bezichtigen van de gordel van Maria. Die ligt in de Moskouse Christus-de-Verlosserskerk. De in het blauw gestoken verspreiders van de verkiezingskrant van de regerende partij Verenigd Rusland raken hun exemplaren aan de krioelende menigte amper kwijt. Die heeft wat anders aan haar hoofd dan de Russische parlementsverkiezingen van 4 december.

De gordel van Maria is eigendom van de Grieks-Orthodoxe Kerk en maakt een tour door Rusland. Moskou is de laatste stop. Bijna 3 miljoen Russen bezochten uiteindelijk de riem. Soms bedroeg de wachttijd in de Russische hoofdstad meer dan 24 uur. Agenten bewaakten de zijkant van de rij om te voorkomen dat mensen van alle kanten voordrongen. Orthodoxe gelovigen menen dat de riem helpt bij het genezen van vrouwelijke onvruchtbaarheid en bij het bevallen van een gezond kind. Anderen hopen op andere medische krachten.

Premier Vladimir Poetin bekeek in oktober als eerste Rus de relikwie in Sint-Petersburg. Het bewijst de innige band tussen kerk en staat in Rusland. Poetin woont vaak religieuze diensten bij. Ook heeft hij ontmoetingen met de patriarch, de leider van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Ook president Medvedev bekeek de gordel van Maria en bezoekt regelmatig orthodoxe vieringen rond feesten zoals Kerst en Pasen.

Poetin en Medvedev zijn de leiders van Verenigd Rusland. Van de Russische bevolking, 143 miljoen mensen, noemt 70 procent zich orthodox. „Poetin en Medvedev laten zich tijdens zulke diensten zien op televisie en tonen hiermee aan dat zij van het volk zijn”, zegt Anatoli Ptsjelintsev. Hij is advocaat bij het Slavisch Centrum voor Wet en Recht en tevens hoofdredacteur van het tijdschrift Religie en Recht. „In andere landen weet je wat het geloof van de leiders is, maar zij stralen dat niet uit. Buitenlandse leiders staan boven de partijen. In Rusland geldt dat niet.”

In de Russische grondwet staat dat kerk en staat gescheiden zijn. Maar de kerk laat van zich horen in de aanloop naar de parlementsverkiezingen. Halverwege november liet patriarch Kirill weten de ineenstorting van de Sovjet-Unie, twintig jaar geleden, te betreuren. Hij noemde het verval van het nationale zelfbewustzijn en nationale trots als een van de oorzaken. Kirill drong aan op de groei van het nationale zelfbewustzijn en waardigheid, zodat de gebeurtenissen van de jaren negentig zich niet herhalen. Woorden die Poetin zelf had kunnen gebruiken. „Het is een signaal van de kerk: stem op Verenigd Rusland”, vindt Ptsjelintsev. „Het is verkapte reclame.”

Tegelijkertijd voert Verenigd Rusland, de partij van de macht met leden tot diep in elke bestuurslaag, druk uit op de kerk. In de zoektocht naar kiezers doen ambtenaren in dienst van de partij een beroep op de kerk. In de regio Volgograd in het zuiden van Europees Rusland krijgen de priesters de opdracht voor Verenigd Rusland te preken en te adviseren op de partij te stemmen. Priester Aleksej Ploezjnikov kreeg dit verzoek ook en schreef op zijn weblog hoe hem werd opdragen Verenigd Rusland te promoten. Hij weigerde. „De regering kan zelfs niet het afval rond de kerk opruimen.” Lokale autoriteiten verklaarden achteraf dat het om een incident ging.

Zulke verzoeken weerstaan, is niet eenvoudig. Want de Orthodoxe Kerk zit in een onderdanige positie, vindt Ptsjelintsev. „Verenigd Rusland bouwt kerken en restaureert ze. In Moskou is de vorige burgemeester begonnen met de bouw van kerken in de buitenwijken. De nieuwe burgemeester trekt deze lijn door. Zo gebruiken de ambtenaren het electoraat onder de Orthodoxe Kerk en maken ze de kerk afhankelijk.”

De kerk neemt volgens Vsevolod Tsjaplin, hoofd van het Synodaal Departement voor de betrekkingen tussen Kerk en Samenleving, tijdens de verkiezingen een duidelijke positie in. „We kunnen priesters aanmoedigen mensen op te roepen om hun burgerplicht te vervullen en aan de verkiezingen deel te nemen, maar ze moeten afzien van oproepen om te stemmen op een bepaalde partij of kandidaat. Campagne voeren is onacceptabel”, zegt hij tegenover de internetkrant gazeta.ru.

Moskoviet Roman Makejev kan de vraag over de invloed van de politiek binnen de kerk niet beantwoorden. Lastig, vindt hij. Hij heeft geen moeite met de sterke band tussen kerk en staat en beschouwt de eerste als leidend. „De kerk geeft voor de overheid de juiste route aan.”