”Hitlers Holocaust”
Auteur: Guido Knopp
Uitgeverij: Byblos, Amsterdam, 2001, ISBN 90 5847 385 6
Pagina’s: 416
Prijs: € 22,68. Van de Duitse historicus Guido Knopp komt de ene na de andere titel op de markt. Verscheen eerder dit jaar ”Hitlers beulen”, recent kwam ”Hitlers Holocaust” uit. Net als ”Hitlers beulen” is ook ”Hitlers Holocaust” gebaseerd op tv-documentaires. Het resultaat: goed leesbare boeken, die voor een beter begrip van de oorlog zorgen, maar die geen nieuwe feiten bevatten.

”Hitlers Holocaust” is ontstaan tijdens het onderzoek voor een televisieserie die wereldwijd wordt uitgezonden. Met ”Hitlers Holocaust” wil Knopp de gruwelijke moord op de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog in documentairevorm reconstrueren. Twee jaar lang zochten medewerkers van Knopp in meer dan vijftig archieven van Washington tot Moskou naar nieuw materiaal. Miljoenen meters film zagen ze, duizenden originele documenten bekeken en analyseerden ze.

Voor de totstandkoming van het boek is ook van dit voorwerk gebruikgemaakt. Net als de televisieserie is het in zes hoofdstukken verdeeld: van Hitlers overval op de Sovjet-Unie, die het begin van de holocaust markeert, tot aan de bevrijding van de concentratiekampen in 1945. Daarbij is gebruikgemaakt van gesprekken met meer dan 500 ooggetuigen, vaak Joodse overlevenden die aan het eind van hun leven voor het eerst de kracht vonden om getuigenis af te leggen. Het maakt ”Hitlers Holocaust” bijzonder goed leesbaar.

Zwak is dat Guido Knopp de ooggetuigen aan het woord laat zonder kritische kanttekening. Op een gegeven moment citeert hij Wehrmachtsoldaten die stellig beweren dat ze aan het front niets hadden gehoord van de moorden door speciale SS-commando’s. „Met het doodschieten van Joden heb ik helemaal niks van doen gehad. Ik heb er ook absoluut niet aan gedacht. Als ik in de strijd zit, in de echte strijd, dan doet al het andere niet ter zake. Wat de vijand doet, hoe je met de vijand omgaat, hoe je met hem afrekent en hoe je kunt overleven - alleen dat houdt je volkomen bezig”, zo omschrijft Ulrich Gunzert, destijds luitenant-kolonel van de genie, het dagelijks leven van frontsoldaten.

Knopp laat Philip Freiherr von Boeselager, voormalig luitenant-kolonel van de 86e pantserdivisie, de uitspraak bevestigen: „Ik zat destijds bij de verkenning. Wij waren dus ver vooruit. Het was elke dag oorlog, we reden elke dag verder. We hebben ons van de Joden niets aangetrokken, we wisten niet eens of er Joden in een dorp woonden of niet. Het interesseerde ons niet.”

Een goed historicus zou deze twee getuigen stevig aan de tand voelen. Knopp doet dat niet. Hij nuanceert de uitspraak van de getuigen enigszins door te constateren dat „in een aantal gevallen de soldaten ook zelf moordden.” „In een aantal gevallen” is zwak uitgedrukt. Onderzoek heeft aan het licht gebracht dat de Wehrmacht intensief aan de ”Endlösung” van de Joden heeft meegewerkt.

Ooggetuigen citeren is prima, maar wel graag kritisch. Van iemand die geschiedenis heeft gestudeerd en na zijn studie redacteur was van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, zou men meer diepgang verwachten.