„We moeten niet te veel focussen op een kwartaal. Over een langere periode lopen we niet veel uit de pas met andere landen”, stelde Kalshoven. Hij wees daarbij op de ontwikkeling in België, waar de economische groei in het derde kwartaal stilviel. „Dat is ook een kleine open economie. Dergelijke landen hebben eerder last van een internationale achteruitgang door het grote belang van de handel.”

Zowel Kalshoven als zijn collega Nico Klene van ABN Amro ziet in de Nederlandse krimp vooral een bevestiging van het vermoeden dat de hele Europese economie in de laatste 3 maanden van dit jaar achteruitgaat. „Nederland loopt wat op de muziek vooruit”, aldus Klene. „Alle indicatoren wijzen erop dat de rest van de eurozone in het vierde kwartaal ook te maken krijgt met krimp.”

Dat de economie in Duitsland vorig kwartaal nog wel met 0,5 procent groeide, komt volgens de economen vooral door het minder sombere gevoel onder consumenten. „Duitsland heeft in de afgelopen 2 jaar echt een economische inhaalslag gemaakt. Het was de koploper in Europa, dat heeft het vertrouwen versterkt”, stelde Klene. In Duitsland leverde de consumptie in het afgelopen kwartaal dan ook een positieve bijdrage aan de groei, terwijl de bestedingen in Nederland juist afnamen.

Volgens Kalshoven heeft het vertrouwen van de consumenten in Nederland geleden onder de negatieve berichten over pensioenfondsen en de huizenmarkt. „De activiteit op de huizenmarkt is heel belangrijk voor de consumptie, dat strekt zich uit van de verhuizers tot de bouwmarkt en de keukenboer. Daarnaast werken de dalende beurskoersen hier stevig door, omdat die tot problemen leiden bij de pensioenfondsen. Dat zet allemaal een rem op de consumptie.”