Voor ik het doorhad, knuppelde hij me kapot. Mijn gezicht bloedde en ik wist niet wat ik had misdaan. Hij wel: ik had te weinig verdiend. Werken, moest ik.” Het zijn opmerkingen van prostituee Donata. Ze vertelt over de gewelddadigheden van Saban B.

De beruchte Turkse vrouwenhandelaar voerde een schrikbewind. De man is in Nederland veroordeeld tot in totaal 15,5 jaar cel voor onder meer vrouwenhandel en poging tot moord. Saban B. vluchtte in september 2009 tijdens verlof. Hij is in 2010 in Turkije opgepakt op verdenking van afpersing en witwassen.

Donata vertelt dat de bende van Saban B. prostituees aanvankelijk gouden bergen belooft. Zodra de vrouwen zijn ingelijfd, krijgen ze de initialen of de naam van een pooier op het lichaam getatoeëerd om andere pooiers te waarschuwen weg te blijven. De bende eist van de prostituees een dagopbrengst van 1000 euro. Ten minste vijf vrouwen moeten volgens justitie een abortus ondergaaan.

Saban B. en zijn trawanten deinzen niet terug voor grof geweld. Zo wordt een vrouw met haar hoofd tussen de deur gehouden, omdat ze niet zou luisteren. Als de deur hard wordt dichtgeslagen, breekt haar neus.

De ervaringen van Donata staan opgetekend in het onlangs verschenen boek ”Slaven in de polder” (uitg. Atlas, ISBN 978 90 450 20051). Daarin doen de Trouwjournalisten Martijn Roessingh en Perdiep Ramesar verslag van uitbuiting in de Nederlandse seksbranche. De prostituees worden niet zelden als vodden behandeld.

Vaak zijn de pooiers uit het buitenland afkomstig. Het afgelopen decennium zaten Roemenen en Bulgaren in de top vier van veroordeelden voor mensenhandel in Nederland, samen met Nederlanders en Turken.

De Amsterdamse PvdA-wethouder Asscher hekelde onlangs in Trouw de laconieke manier waarop veel bestuurders en opiniemakers in zijn ogen omgaan met prostitutie in Nederland. Volgens Asscher weten veel burgers nauwelijks van de „rauwe werkelijkheid” in bordelen. Zwijgzaamheid over de problemen komt voort uit angst om als „fatsoensrakker” te worden neergezet, betoogde Asscher, die genoemd wordt als toekomstig PvdA-leider. „Maar je komt helemaal niet toe aan discussies over preutsheid of fatsoensrakkerij als je spreekt over mensenhandel.”

Kwetsbare vrouwen

In de seksbranche in Nederland komen tal van ernstige misstanden voor, betogen Roessingh en Ramesar in hun boek. Het is zeer twijfelachtig of de legalisering van prostitutie, in 2000, heeft geholpen de problemen aan te pakken. Het aantal geregistreerde slachtoffers van mensenhandel in Nederland liep op van 341 in 2000 tot 993 in 2010. „De opheffing van het bordeelverbod heeft de mensenhandel in Nederland kennelijk niet kunnen tegengaan en, afgaande op slachtofferstatistieken, mogelijk verergerd.”

Het in 2008 gepresenteerde rapport met de veelzeggende titel ”Schone schijn” van de Dienst Nationale Recherche rekent af met het beeld dat mensenhandel in de gelegaliseerde prostitutie nauwelijks meer voorkomt. Controleurs in Alkmaar, Utrecht en Amsterdam denken dat in de zogeheten raamsector (bordelen) meer dan de helft van de vrouwen niet vrijwillig werkt, sommigen denken zelfs 85 of 90 procent.

Veel prostituees in Nederland komen uit het buitenland. Tampep, een gezondheidsorganisatie voor sekswerkers, schatte in 2009 dat twee derde van de Europese prostituees uit Oost-Europa komt. Nogal eens gaat het om kwetsbare vrouwen in achterstandposities, zoals Roma. Ongeveer 9 procent van alle prostituees in Europa is van Russische afkomst.

De 33-jarige Russin Maria zegt in het boek onder valse voorwendselen naar Nederland te zijn gelokt door ene Peter uit Nijmegen. Ze denkt, via een huwelijksbureau, met hem te trouwen. Aanvankelijk, bij een ontmoeting in Moskou, is de man „charmant en lief.” In Nederland komt ze van een koude kermis thuis. „Zijn charmes verdwenen als sneeuw voor de zon. Hij gooide een tafellamp naar mijn hoofd die mij rakelings passeerde. Hij dreigde dat ik niet moest wagen hem tegen te spreken.” Daags daarna zegt Maria, met goedkeuring van Peter, door vier dronken mannen te zijn verkracht.

Later werkt de Russin in het illegale prostitutiecircuit, maar ook bij seksclubs in onder meer Arnhem en Utrecht. Peter incasseert de opbrengsten. De man heeft volgens Maria bij haar aankomst in Nederland haar Russische paspoort ingenomen.

Ook tal van Hongaarse vrouwen leiden in de Nederlandse prostitutiebranche een slavenbestaan. Hun (Hongaarse) pooiers lokken de vrouwen met mooie verhalen naar ons land. Eenmaal hier horen ze dat ze een schuld moeten aflossen bij hun pooiers. Tegenover de christelijke hulporganisatie Scharlaken Koord, die in 2010 een groep Hongaarse prostituees interviewde, zegt 12 procent van de vrouwen gedwongen te zijn tot het werk in de seksbranche en stelt 72 procent te handelen uit noodzaak om geld te verdienen. Van de Hongaarse vrouwen is 60 procent zeventig uur of meer per week actief, bijna een kwart zelfs meer dan honderd uur.

Europarlementariër Van Dalen (ChristenUnie) pleitte eerder deze maand in Brussel voor meer aandacht voor de problematiek van onder anderen de Hongaarse prostituees. Hij dringt aan op meer Europese samenwerking. „Door de open grenzen kunnen vrouwen uit Oost-Europa betrekkelijk gemakkelijk naar Nederland worden gebracht. Politie en justitie werken steeds meer samen in Europa om de daders aan te pakken. Maar dat kan nog beter. Vooral door de geldstromen van de mensenhandelaren op te sporen en droog te leggen. Organisaties als Scharlaken Koord zouden uitstekend trainingen kunnen geven aan organisaties in onder andere Hongarije om jonge vrouwen alert te maken voor riskante situaties. Daarvoor is nu nog onvoldoende geld beschikbaar.”

Pijnpunt in de seksbranche is dat veel escortbureaus (waarbij prostituees bij klanten thuiskomen) zich aan het zicht van toezichthouders onttrekken. De prostitutiewet van 2000 kent geen verplichting voor gemeenten om dit type seksbedrijven aan regels te binden. De Trouwjournalisten spreken in hun boek van „laksheid.” Ze citeren een Amsterdams rapport uit 2007 waarin de noodklok wordt geluid over de positie van vrouwen in de escortbranche. Het rapport rept van een „zorgwekkende situatie op het vlak van dwang, drang en mensenhandel”, voor een belangrijk deel onder jonge, Roemeense vrouwen.

Voor justitie is het nogal eens lastig om sluitend bewijs voor mensenhandel te krijgen. Slachtoffers zijn niet scheutig met verklaringen. Die zwijgzaamheid kan voortkomen uit angst voor wraak van mensenhandelaars. „Als een meisje problemen heeft met een pooier zal ze niet snel naar de politie gaan. Hier in Nederland kunnen ze bescherming krijgen, maar in Bulgarije niet. Iemand kan haar afslachten en niemand zal er wat van zeggen”, zegt een pooier.

Nigeriaanse prostituees, in hun moederland ‘ingezegend’ door een voodoopriester, vrezen bijvoorbeeld een banvloek als ze hun pooiers niet gehoorzamen. Bij de terughoudendheid om te verklaren kan ook een gebrek aan vertrouwen in het Nederlandse rechtssysteem een rol spelen. „Er staan niet elke ochtend twintig mensen op de stoep van een politiebureau om te zeggen dat ze zijn uitgebuit. Wie is overvallen, rent gelijk naar de politie toe, maar bij slachtoffers van mensenhandel zijn er heel veel redenen om niet met de autoriteiten samen te werken”, zegt Warner ten Kate, landelijk officier van justitie op het terrein van mensenhandel, in het boek.

Kan het strafbaar stellen van prostitueebezoek mensenhandel indammen? Dat is zeer wel mogelijk. In Zweden is tevredenheid over het in 1999 ingevoerde verbod op betaalde seks. Bezoekers van prostituees riskeren een boete van honderden euro’s of een celstraf tot een jaar. De Trouwverslaggevers schrijven dat „de Zweedse claim dat het beleid veel toekomstige slachtoffers voorkomt wel terecht lijkt.”

De Zweedse minister van Justitie, Beatrice Ask, erkent in het boek dat een deel van de prostitutie in haar land buiten beeld blijft. Maar ze telt toch haar zegeningen. „De wet verandert de manier hoe mensen over prostitutie denken. (…) Wij zien het als een moreel vraagstuk, van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, van mensenrechten, van het recht om over je eigen lichaam te beslissen. Wij willen een samenleving met een bepaalde menselijke waardigheid.”

Nieuwe prostitutiewet

In Nederland zijn nog altijd volop misstanden in de prostitutiesector. De legalisering van prostitutie in 2000, die het zicht op de seksbranche zou moeten vergroten, leidde niet tot een daling van het aantal meldingen van mensenhandel. Integendeel. Dagblad Trouw meldde gisteren dat ongeveer een derde van de prostituees die in de Haagse Doubletstraat actief zijn, mogelijk slachtoffer is van mensenhandel. Eind vorige week maakte het openbaar ministerie bekend dat de nationale recherche drie Bulgaren heeft opgepakt voor uitbuiting van vrouwen.

De nieuwe prostitutiewet moet misstanden in de seksbranche tegengaan. Zo wordt de minimumleeftijd voor prostituees verhoogd van 18 naar 21 jaar. Ook komt er een registratiesysteem voor prostituees. Binnenkort stemt de Eerste Kamer over de aangescherpte wet. Naar verwachting gaat de Senaat akkoord.