In de tang van Willem Holleeder. Daar zat Willem Endstra in de periode voor zijn gewelddadige dood. De vastgoedmagnaat, die zelf ook tot over zijn oren in de onderwereld zat, werd in mei 2004 voor zijn kantoor aan de Amsterdamse Apollolaan geliquideerd.

Naar nu blijkt zit vermoedelijk een 47-jarige Rus daarachter. Maandag is ook de 31-jarige Ozgür C. opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Endstra. C. zat al eerder vast voor die zaak, maar werd in 2008 weer vrijgelaten.

Vastgoedtycoon Endstra, bijgenaamd Stille Willem, veranderde door toedoen van Holleeder in een angstige man, zo bleek tijdens het afpersingsproces tegen Holleeder en zijn medeverdachten in 2007. Leken Holleeder en Endstra aanvankelijk gezworen vrienden, rond 2002 veranderde dat. Endstra werd gedwongen om miljoenen aan Holleeder te betalen. „Ik heb Endstra zien veranderen van een krachtige, heersende persoonlijkheid in een bange, angstige, trieste man met een soort achtervolgingswaanzin. Ik heb hem in korte tijd vijftien jaar ouder zien worden”, zei een getuige.

De maanden voor zijn dood maakte Endstra een afgetobde indruk, verklaarde de moedige kroongetuige Bram Zeegers in 2007 in de strengbeveiligde rechtbank in Amsterdam. Zeegers, die kort na zijn belastende verklaringen dood werd aangetroffen in zijn badkamer, vertelde de rechters dat hij bij het verlaten van Endstra’s kantoor regelmatig de kust verkende.

Grote vraag is of Justitie kan bewijzen dat Willem Holleeder de opdracht gaf voor de liquidatie van Willem Endstra. Gaat de vermoedelijke schutter, de 47-jarige Rus, openheid van zaken geven? Is hij destijds ingevlogen als huurmoordenaar? Leidt dat spoor naar Holleeder? Rechercheurs zullen gebrand zijn op gedetailleerde bekentenissen van de Rus.

Willem Holleeder, die in 1983 biermagnaat Alfred Heineken ontvoerde, is in 2007 tot negen jaar cel veroordeeld voor afpersing van –onder meer– Endstra. In januari volgend jaar is zijn straf afgelopen. Dan zit het gebruikelijke tweederde deel van de straf van Nederlands bekendste misdadiger erop.

De kans lijkt groot dat de politie Holleeder de komende maanden in zijn cel arresteert, op verdenking van betrokkenheid bij een reeks liquidaties. De naam van de Heineken-ontvoerder zweeft boven het al jaren slepende Passage-proces, waarin een tiental verdachten van een reeks liquidaties (overigens niet die van Endstra, JV ) terechtstaat. Recent verklaarde kroongetuige Peter la S. dat hij vijf jaar geleden tegenover de Criminele Inlichtingeneenheid (CIE) een op band opgenomen verklaring heeft afgelegd over de betrokkenheid van Holleeder bij een liquidatie.

Een van de liquidaties in het Passageproces betreft de moord op kroegbaas Thomas van der Bijl in 2006. Van der Bijl, die tegenover de politie belastende verklaringen aflegde over Holleeder, werd in zijn café in Amsterdam doodgeschoten. De schutters zijn daarvoor veroordeeld tot jarenlange celstraffen. Fred R., een van de verdachten in het Passageproces, zou moordmakelaar in die zaak zijn geweest. Wie is het brein achter de moord op Van der Bijl? Moest de kroegbaas boeten voor zijn contacten met de politie?

Ook Dino S., door Endstra tegenover de recherche de „koning van de onderwereld” genoemd, wordt in verband gebracht met een reeks moorden. Dino S. zou de rechterhand van Holleeder zijn geweest. Dino S. werd vorig jaar opgepakt in Amsterdam, nadat hij jaren voortvluchtig was geweest. Hij is veroordeeld voor drugshandel.

Justitie lijkt de afgelopen tijd enkele belangrijke slagen te hebben gewonnen in de strijd tegen zware criminelen. Niet alleen is onder meer de 47-jarige Rus opgepakt voor de liquidatie van Endstra. Recent bleek ook dat Justitie in het Passage-proces naast Peter la S. nog een belangrijke getuige uit het criminele milieu heeft opgespoord. Die 63-jarige W. heeft belastende verklaringen afgelegd tegen de Marokkaan Mohamed R., een van de verdachten in het Passage-proces. R., bijgenaamd Moppie, zou betrokken zijn bij liquidaties in 1993, onder meer bij het doodschieten van twee Joegoslaven.

Het is zeer wel denkbaar dat de lijst van misdadigers die levenslang krijgen opgelegd de komende jaren behoorlijk gaat groeien.

Voor de autoriteiten is het van cruciaal belang om de daders achter de reeks moorden van de afgelopen jaren te pakken te krijgen, stelde de recent afgezwaaide criminoloog prof. dr. Cyrille Fijnaut onlangs in deze krant. „Toen vastgoedhandelaar Willem Endstra in 2004 werd vermoord, was mijn stelling direct: Dergelijke liquidaties vormen de lakmoesproef voor de Nederlandse opsporingsinstanties. Kunnen ze dit aan? Justitie heeft een lange adem nodig.”