Pestbacterie maakt weinig kans meer bij mens
TÜBINGEN – De pest maakt wereldwijd nog nauwelijks slachtoffers, terwijl dat er 700 jaar geleden miljoenen waren. Het blijkt dat de hedendaagse mens nauwelijks meer gevoelig is voor de ziekte, die in de veertiende eeuw op een ongelukkig moment toesloeg.
De pest had een verwoestende uitwerking op de Europese bevolking. Alleen mensen van wie het immuunsysteem opgewassen was tegen de ziekte bleven leven. Daardoor veranderde de genetische samenstelling van Europese bevolking, aldus onderzoeker Hendrik Ponair van de McMaster University in het Canadese Ontario.
De mens van vandaag is daardoor een stuk ongevoeliger voor de bacterie dan zijn voorouders 700 jaar geleden. De ontwikkeling van de maatschappij –betere hygiëne en huisvesting– en van medicijnen geven de ziekte veel minder kans.
De bacterie Yersinia pestis uit de veertiende eeuw is vrijwel identiek aan de moderne variant van dezelfde bacterie. In de ruim 4 miljoen bouwstenen van het DNA van de bacterie, hebben zich enkele tientallen veranderingen voltrokken. Dat blijkt uit het onderzoek, dat de wetenschappers gisteren publiceerden in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Om het DNA van de bacterie te achterhalen, onderzochten de wetenschappers de gebitten van tientallen skeletten van pestslachtoffers. Onderzoeker Kirsten Bos van McMaster University verwijderde veertig tanden, boorde naar het weefsel in het binnenste en verkreeg zo „donker, zwart poederachtig materiaal”, gedroogd bloed waarin het DNA van de bacterie zat.
De ziekte sloeg toe op het slechtst denkbare moment. Het klimaat werd plotseling kouder, Europa was langdurig in oorlogen verwikkeld en er heersten vreselijke hongersnoden. Daarbij kwam dat mensen dichter op elkaar leefden dan voorheen, waardoor de ziekte zich makkelijker kon verspreiden. Waarschijnlijk was het ook voor het eerst dat de ziekte toesloeg onder mensen, die daarop fysiek niet waren voorbereid.
„Het ging letterlijk om de vier ruiters van uit Openbaring die toesloegen in Europa”, aldus Johannes Krause, belangrijkste auteur van het artikel en werkzaam voor de universiteit van Tübingen in Duitsland. „Mensen dachten werkelijk dat het einde van de wereld was aangebroken.” In de veertiende eeuw overleden naar schatting tussen de 30 en de 50 miljoen mensen aan de Zwarte Dood – ongeveer een op de drie Europeanen.
