Natuurlijk worden de deelnemers aan het maandagavond gehouden NOS-debat over de monarchie het niet eens. Maar een interessante gedachtewisseling levert de confrontatie tussen een tiental royaltywatchers, aan de vooravond van een debat in de Tweede Kamer over onder meer de monarchie, wel op.

Niet verrassend is de radicaal republikeinse opstelling van historicus Maarten van Rossem en publicist Elsbeth Etty. „Wat zouden ze er bij de NOS van zeggen als u, meneer Trip, uw zoon naar voren zou schuiven als uw vanzelfsprekende opvolger als journaallezer?”

Toch is de meerderheid van de aanwezigen voor voortzetting van de huidige, constitutionele monarchie. Bernard Wientjes: „Ik heb de koningin vaak meegemaakt op handelsmissies naar het buitenland. Dat doet zij fantastisch. De sfeer die dan aan tafel ontstaat! Ondernemers die orders binnenhaalden, vertelden mij vaak achteraf dat in hun beleving de aanwezigheid en het optreden van Beatrix het beslissende laatste duwtje gaven. De monarchie biedt dan net dat stukje magie dat je nodig hebt. Dat zou je met een president nooit hebben.”

Willem-Alexander doet daarin niet voor zijn moeder onder, denkt de werkgeversvoorzitter. „Vorige week was de premier van Vietnam hier. Die had hem meegemaakt op een handelsmissie in zijn land. Hij was daarover, zo merkte ik, zeer enthousiast: „De kroonprins was erbij. De kroonprins!””

Maar zou een ceremonieel koningschap dan niet beter zijn? Oud-VVD-Kamerlid Arend Jan Boekestijn gelooft er niets van. „Wie de vorst reduceert tot lintenknipper, neemt de magie weg. Dat is het domste wat je kunt doen.” Zo ook socioloog Anton Zijderveld: „Een vorst moet werkelijk iets betekenen, enige invloed hebben. Anders krijgen we een uitgeholde ceremonie. Dat is het begin van het einde van de monarchie.”

Valt er dan helemaal niets te verbeteren aan de constitutionele monarchie? Daniela Hooghiemstra, auteur van diverse boeken over het koningshuis, vindt van wel. „We zouden de uitwassen van de hofcultuur moeten aanpakken. De koninklijke familie is veel te sterk uitgedijd. Daar zouden we paal en perk aan moeten stellen. Dat we ons staan te vergapen aan nota bene de vrouwen van de neven van de kroonprins, terwijl dat toch gewone burgermeisjes zijn. Dat gaat te ver. Dat wordt storend.”

Als er onder het volk kritiek is op het koningshuis, betreft dat altijd de uitwassen van de hofcultuur, stelt Hooghiemstra. „Dan gaat het over privileges, over belastingvoordelen, over de bevoorrechting van één familie boven andere.”

Belangrijk zal verder zijn hoe de houding van Willem-Alexander zal zijn bij het uitoefenen van zijn koninklijke taken. Hooghiemstra: „Hij zal bescheidenheid moeten tonen. Beatrix heeft zich van jongs af aan opgeofferd voor het koningschap. Haar zoon heeft, dat is gebleken, een veel grotere persoonlijke vrijheidsdrang. Het is de vraag hoe zich dat zal ontwikkelen.”

Volgens Marc van der Linden, hoofdredacteur van het tijdschrift Royalty en schrijver van het boek “De vrouwen van prins Bernhard”, heeft Willem-Alexander het in zich de beste koning te worden die Nederland ooit gekend heeft. „Hij zal zich weten aan te passen aan de tijdgeest en op eigentijdse wijze invulling geven aan zijn taak. Oké, hij heeft niet, zoals zijn moeder, bij voorbaat het vertrouwen van de grachtengordel. En omdat hij een man is, zal hij door politici en opinieleiders sneller hard worden aangevallen. Hij zal vast een slechte pers krijgen. Maar aan capaciteiten ontbreekt het hem niet.”