De hoedencultuur is hun vreemd. Getrouwde vrouwen doen een hoofddoek om. En sieraden dragen ze niet. De Ruslandduitser baptisten staan een sobere levensstijl voor. Hans Tulp en zijn gezin zochten tijdens hun vakantie in Duitsland een kerk op en belandden in een streekgemeente, die ongeveer 500 mensen telde.

Ruslandduitsers zijn etnische Duitsers die twee eeuwen geleden door tsarina Catharina de Grote naar Rusland werden gehaald om daar de agrarische sector nieuw leven in te blazen. Onder het communisme werden de Ruslandduitsers verstrooid tot zelfs in Kirgizië en Siberië. Duitsland bood hun midden jaren zeventig van de vorige eeuw gelegenheid terug te keren. Na de Wende kwamen nieuwe golfbewegingen op gang, onder andere van de Ruslandduitser baptisten.

Tulp vindt een bezoek aan deze gemeenten een aanrader voor de vakantie. „Er was veel herkenning. De warme bewoordingen, de eerbied. Ik vind dat de kern van het geloof er tot uiting komt. Verder zien ze met veel verlangen uit naar de wederkomst. Dat leeft daar meer dan hier in Nederland.”

De geschiedenis van de Ruslandduitser baptisten wordt gekenmerkt door vervolging. Ze hebben een heel andere achtergrond dan de Nederlandse kerken, hoewel ook de baptisten kerksplitsingen meemaakten. „Hun ouders leden onder christenvervolgingen. Zij hielden hun kinderen voor dat zij gered moesten zijn door het bloed van Christus, omdat hun geloof op de proef gesteld zou kunnen worden. Dat heeft hun geloof verdiept.”

Natuurlijk zijn er ook verschillen, zegt Tulp. „Ze kennen de ambten niet zoals wij. De oudsten geven leiding aan de gemeente. Iedere zondag houden drie mensen een meditatie over een gedeelte uit de Bijbel. De Schrift is het uitgangspunt. Daarbij vertellen ze soms over hun eigen bevindingen.”

De diensten duren ongeveer twee uur, soms nog langer. Je staat dus niet na anderhalf uur weer buiten. De baptisten zingen veel. Meerstemmig en begeleid door een accordeon. Waar wij voor aanvang van de dienst naar het orgelspel luisteren, zingen zij uit volle borst uit een uitgebreide liederenbundel. De roem van de Ruslandduitser koren draagt zelfs tot over de grenzen. Het koor van de gemeente in Marienheide is bekend door haar optreden op de Friedensstimmedag in Barneveld. Vrouwen dragen tijdens de kerkdienst gedichten voor, soms in het Russisch. Er wordt enkele malen gebeden: stil, halfluid of in een kringgebed.”

„Bij ons eerste bezoek aan de gemeente vergat mijn vrouw haar hoed”, herinnert Tulp zich. „Wegblijven wilden we niet. We werden ook niet weggejaagd. Als je hun gebruiken kent, moet je als vrouw wel wat op je hoofd dragen. Geen grote, opzichtige hoed, ze stellen soberheid op prijs. Volgens mij is er dan ook meer gelegenheid tot contact. Wij werden als broeders ontvangen, zonder terughoudendheid. Verder waren er geen toeristen te bekennen.”

De anesthesiemedewerker raadt grote groepen Nederlandse vakantiegangers aan een bezoek van tevoren te melden. „Dat lijkt me wel netjes. Ik weet niet hoe ze reageren als er ineens dertig man in de kerk verschijnt. Als gezin gaan, is echter geen probleem.” De vreemde taal hoeft volgens hem geen bezwaar te zijn: „Zinsbouw en woordkeus van het kerkelijke Duits lijken veel op het Nederlands. Men gebruikt meestal de bekende Duitse Luthervertaling.”

„Je moet niet willen discussiëren”, is Tulp van mening. „Natuurlijk kun je over veel verschillen gaan redetwisten, maar je moet je als gast gedragen en de eigen standpunten kunnen relativeren. Zo laat je hen in hun waarde.”

Er gaat geen collectezak rond in de baptistengemeenten. De gemeenteleden dragen ieder jaar hun tienden af. Daarmee financieren ze zelfs transporten naar Rusland. Elke maand vertrekt er een vrachtwagen -ook zelf aangekocht- met hulpgoederen.

„Uiterst eenvoudig”, zo typeert Rien Uil, directeur van Friedensstimme, de levensstijl van de Ruslandduitser baptisten. De stichting onderhoudt contacten met de niet-geregistreerde baptistengemeenten in Duitsland. „Ik denk dat reformatorische christenen zich hier op hun gemak voelen. Het zijn baptisten en ze staan daarmee buiten de reformatorische traditie. Ze zijn echter bijbelgetrouw in de woordverkonding. Herkenbaar is de oproep tot bekering en het element van de strijd tegen de zonde. Dat laatste is overduidelijk in de prediking aanwezig. Ik denk dat het meemaken van een kerkdienst een verademing is, in vergelijking met de diensten in de Evangelische Landeskirche in Duitsland. Daar zijn de preken doorgaans vlak en horizontaal.”

De Friedensstimme-directeur beschrijft de baptisten als zeer principieel en bijbelgetrouw. „Dat verklaart waarom zij slachtoffer werden van de christenvervolgingen in Rusland.” Ook Uijl kan de samenkomsten van de Ruslandduitser baptisten zeker aanbevelen. „Je voelt met hen verwant. Het is een groep waar je dankbaar kunt kerken.”

De baptistengemeenten zijn verspreid over heel Duitsland, met concentraties in Sauerland, Teutoburgerwald, Kassel en Hunsrueck.