”Gebroken wit”
Auteur: Marianne Witvliet
Uitgeverij: Kok Kampen, 2003
ISBN 90 435 06 36 2
Pagina’s: 167
Prijs: € 14,50. Zuiver wit bestaat alleen in de hemel. De titel ”Gebroken wit” is een dichterlijke vondst om de onvolkomenheid van het aardse leven uit te drukken. Yara, de hoofdpersoon in deze roman van Marianne Witvliet, ervaart de gebrokenheid van het bestaan in al haar scherpte. Maar ze vindt ook troost in het besef dat God zich over het kwetsbare en onvolmaakte ontfermt.

Jarenlang heeft Yara Burger haar verleden zorgvuldig opgeborgen, maar nu haar kinderen het huis uit zijn, moet het er maar eens van komen. Ze wil schoon schip maken en de confrontatie met het verdriet en de onopgeloste vragen aangaan: verdriet over de barsten in haar huwelijk met Jef, over het gehandicapte dochtertje dat stierf bij de geboorte en over Jef die verongelukte. Ze worstelt met allerlei vragen en schuldgevoelens: Was zíj de oorzaak van hun huwelijksproblemen? Welke rol speelde Jochem, de compagnon van Jef? Was haar man depressief? Koos hij zelf voor de dood en is zij niet medeplichtig?

Deze vragen zorgen voor spanning in ”Gebroken wit”. Witvliet werkt toe naar een zekere climax, waardoor je het boek in één keer uit wilt lezen. Alleen komt Jef er uiteindelijk wel erg goed vanaf. Aangezien ook Yara onverminderd veel van hem hield, wordt het iets onwaarschijnlijker dat er zo’n verkilling in hun huwelijk was - Jef was zelfs niet bij de geboorte van hun vierde kind.

Genezingsproces
Op het Ile d’Ouessant, voor de kust van Bretagne, wil Yara zich enkele maanden de tijd gunnen om het verleden te verwerken. Diverse ontmoetingen en gesprekken blijken een belangrijke rol te spelen in haar genezingsproces. Het meisje in de blauwgeruite jurk dat de crèmekleurige omslag siert bijvoorbeeld. Het is Monique, kortweg Mo genoemd, een bewoonster van het kleine Franse eiland. Yara ontmoet haar op het strand en ziet dat Mo zich bukt. „Ik schrijf een brief aan God”, vertelt ze, „want ik wil zo graag een viool voor mijn verjaardag.”

Het motief komt in de slotpassage van de roman terug, als ook Yara haar persoonlijk gebed in het zand schrijft, vlak bij de vloedlijn. De golven die immer breken op het strand doen de letters vervagen, maar Yara gelooft: „Hij kent van verre mijn gedachten.” Ze denkt aan Jezus, Die ook eenmaal in het zand schreef. Misschien was het goed geweest dit juist niet expliciet te vermelden. De lezer die het boek op zijn waarde weet te schatten, had waarschijnlijk al aan het bekende gedicht van Gerrit Achterberg gedacht: „En Jezus schreef in ’t zand”. Of aan het bijbelgedeelte zelf natuurlijk.

Poëtische beschrijvingen
De symboliek,die de auteur door het verhaal weeft, is zonder twijfel een sterke kant van deze roman. Er valt wat te herlezen. Een ander sterk punt is het beeldende taalgebruik, dat Marianne Witvliet goed doseert, zodat het niet te gezocht of zwaar geladen wordt. „Duizelig van moeheid sloot ze even haar ogen, leek ze als een weggewaaid blad in de leegte te dwarrelen, met niets om zich aan vast te grijpen.” Mooi is ook de wisselwerking tussen de natuur en menselijke gevoelens: „De storm maakte haar gedachten stuurloos.” En: „Golven bogen lijdzaam, zij niet.”

Witvliet kan met kleuren een levendige en tegelijk poëtische beschrijving van de omgeving geven: „Het huis was ommuurd met leigrijze steen, gevlekt met zwavelgele korstmossen”, of: „De laatste bloemen van de hortensia’s neigden naar verschoten violet, de kleur van oude gobelins.” Het is verleidelijk om meer mooie zinnen uit deze roman te citeren.

Wat de plot betreft, heeft de auteur het zich niet heel moeilijk gemaakt. Zo is het feit dat Yara’s moeder een Française is duidelijk een technische oplossing om aannemelijk te maken dat ze goed Frans spreekt. Het speelt verder geen rol, het wordt niet uitgediept. Doordat andere verhaallijnen niet worden uitgewerkt, blijft de roman bescheiden van omvang.

De thematiek van ”Gebroken wit” is vrij regulier. Het gaat kort gezegd over huwelijksproblemen, verwerking en aanvaarding van verdriet. Hierbij moet opgemerkt worden dat Witvliet platgetreden adviezen in de trant van ”je verdriet een plekje geven” gelukkig vermijdt.

Realistische sfeer
Dit romandebuut moet het vooral hebben van grote stilistische zeggingskracht, en van de kunst om geen woord teveel te schrijven. De passage waarin Witvliet schrijft over de geboorte van het gehandicapte meisje is daarvan een voorbeeld: ingehouden en ingetogen, en daarom overtuigender dan een dramatisch verhaal.

De roman heeft een uitgesproken christelijk karakter. De Bijbel -in Statenvertaling- wordt regelmatig geciteerd.

Het is verfrissend dat het geloof niet in vage suggesties wordt weggemoffeld, maar een wezenlijke rol speelt in het leven van de hoofdpersoon. Na een scène met Jef valt Yara op bed, ze wil bidden. „Het was geen bidden, besefte ze. Ze riep naar boven, maar het kwam niet verder dan het plafond van de kamer, want ze wilde niet God, maar Jef dichtbij zich hebben.”

Door de roman te situeren op een eiland in Frankrijk worden intussen wel de beperkingen en clichés van het refowereldje omzeild. Anderzijds schept dit de verplichting om een realistische Franse sfeer te scheppen. Af en toe een Frans woord of een Franse zin erdoor gooien, was niet verkeerd geweest.

Verder is het zo dat Fransen bekend staan om hun gereserveerdheid in het algemeen, en richting vreemden in het bijzonder. Dat maakt het wat onlogisch dat Yara al spoedig uitnodigingen krijgt en heel persoonlijke gesprekken voert. Ook is het typisch Nederlands om op de koffie gevraagd te worden. Naast het zetten of drinken van koffie is het aan te bevelen om andere herkenbare dingen uit het leven van alledag in te voegen.

Het is al vaker opgemerkt: een debuut hoeft niet perfect te zijn, maar moet wel kwaliteiten hebben die een belofte zijn voor de toekomst. ”Gebroken wit” voldoet ruimschoots aan deze voorwaarde.