20.40 uur – De algemene politieke beschouwingen zitten er op voor vandaag. Morgen gaat het debat verder, vanaf 10.15 uur. De redactie digitale media van het Reformatorisch Dagblad zal dan opnieuw verslag doen van de belangrijkste ontwikkelingen uit het debat. Volg refdag.nl tevens voor analyses en achtergronden van onze politieke redactie in Den Haag.

20.38 uur – De koersvastheid van het kabinet-Rutte is volgens Marianne Thieme (Partij voor de Dieren) het laatste wat Nederland nu nodig heeft. Thieme hekelde woensdag de wijze waarop afstand wordt gedaan van mededogen en duurzaamheid en noemde de bezuiniging van 72 procent op natuur „misdadig en een vorm van staatsvandalisme.”

20.30 uur: Van der Staaij verwees in zijn termijn naar het koninkrijk der Hemelen: „Met ons verlangen naar zekerheid kunnen we maar deels terecht bij de regering van het koninkrijk der Nederlanden. We kunnen beter terecht in het koninkrijk der Hemelen. God geeft bevrijding van hebzucht en afgunst, maakt rijken vrijgevig en armen geduldig. God geeft kracht in tegenslag en dankbaarheid in voorspoed.”

20.15 uur – Volgens SGP-fractievoorzitter Van der Staaij ontkomt het kabinet niet aan pittige bezuinigingen. Wel sprak hij zijn zorg uit over de bezuinigingen op defensie, ontwikkelingssamenwerking en het persoonsgebonden budget (PGB). De SGP-voorman gaf aan het kabinet onafhankelijk en welwillend tegemoet te willen blijven treden. „Steunen waar het kan, kritisch waar het moet.”

20.10 uur – Scherp blijven tijdens urenlange politieke verhandelingen: het valt niet mee. Maar de heren en dames politici hebben zo hun bezigheden tijdens de algemene beschouwingen.

19.38 uur – Volgens Sap laat Rutte zich onder meer op het gebied van Europa „gijzelen” door gedoogpartij PVV. „Het moment komt naderbij dat de minister-president echt moet kiezen. Laat hij zich gijzelen door een onwillige gedoogpartner, of komt hij voluit op voor het Nederlands belang bij een sterk Europa. Laat u niet de handen binden door uw nationalistische gedoogpartner, die ervoor kiest lekker achter de dijken soeverein te gaan zitten zijn.”

19.30 uur – Jolande Sap , fractievoorzitter van GroenLinks, mist echte moed bij premier Rutte om „zaken aan te pakken die een mooie toekomst mogelijk maken.” Ze noemde Rutte „een premier van de stilstand, terwijl dit land snakt naar beweging, vooruitgang.” Echte moed betekent volgens Sap dat het kabinet het echte verhaal moet vertellen. „Stop met onafhankelijke, maar onwelgevallige pgb-cijfers weg te poetsen achter de bezweringsformule ’alles komt goed’.”

19.10 uur – SP-leider Roemer wil dat premier Rutte donderdag nog voor zijn beantwoording van alle vragen uit de Tweede Kamer eerst ingaat op „alle aantijgingen” van PVV-leider Wilders, inclusief die aan het adres van mensen uit het kabinet. „Ik kan mij niet voorstellen dat na ruim een uur schofferen en schelden het kabinet de PVV nog gedoogt”, aldus Roemer woensdag aan het einde van de bijdrage van Wilders. Hij vindt dat de PVV-leider „van iedereen een karikatuur heeft gemaakt” waardoor een zinvol debat niet mogelijk bleek.

18.58 uur – Wilders wil dat premier Rutte in actie komt om Turkije uit de NAVO te laten gaan vanwege dreigementen aan het adres van Israël. Anders loopt Nederland volgens hem het risico dat het door de afspraken binnen het militaire bondgenootschap genoodzaakt is om straks Turkije te steunen in een strijd tegen Israël. „En dat gaan we natuurlijk nooit doen”, zei Wilders Binnen de NAVO geldt dat een aanval op een lidstaat wordt opgevat als een aanval op alle.

18.57 uur – PvdA en GroenLinks verwezen het voorstel van Wilders meteen naar de prullenbak. „Een discriminerend flutvoorstelletje”, zei GroenLinksfractievoorzitter Jolande Sap. CDA-fractievoorzitter Van Haersma Buma klaagde over een „gebrek aan respect” bij de gedoogpartner PVV. Ook bij diverse andere CDA-Kamerleden, zoals Mirjam Sterk, Eddy van Hijum, Ad Koppejan en Pieter Omtzigt, was duidelijk veel irritatie over het optreden van Wilders. Zo noemde Van Hijum de inbreng van de PVV-leider „een nieuw dieptepunt met aantijgingen tegen de islam.” Bovendien stelde Buma dat Wilders „precies doet wat hij Turkije verwijt” met zijn voorstel tegen minaretten. De CDA’er waarschuwde dat de PVV op deze manier „van Nederland een Turkije maakt” en dat er dan geen kritiek meer mogelijk is op de Turken als deze in hun land het christenen moeilijk maken om kerken en kloosters te bouwen of te onderhouden.

18.55 uur – De PVV wil een referendum onder de bevolking houden over een verbod op de bouw van nieuwe minaretten. PVV-leider Wilders diende daar een initiatiefwetsvoorstel voor in. „De minaretten doen pijn aan de ogen. Het zijn torens van een oprukkende woestijnideologie”, zei Wilders. Hij verwees naar Zwitserland, waar een referendum is gehouden en een meerderheid zich achter een verbod op de bouw van nieuwe minaretten schaarde. Volgens Wilders vinden heel veel Nederlanders dat een minaret van 50 meter hoog ongepast is in Nederland. Hij zei dat minaretten niks met religie te maken hebben, maar bedoeld zijn als een „imperialistisch, ideologisch teken van dominantie.” Wilders stelde verder voor om asielzoekerscentra te vestigen in wijken waar veel progressieve kiezers zitten, zoals de Amsterdamse grachtengordel. Volgens hem kunnen ze dan zelf ervaren met „welke ellende” je te maken krijgt door onder meer toenemende criminaliteit.

18.20 uur – PvdA-leider Job Cohen was bijzonder fel tegen Wilders. „Hou op met die onzin, ik ben niet bang voor Henk en Ingrid. Hij is er bang voor maar hij verzuimt het om er de consequenties uit te trekken en dat is pas echt laf. Hij heeft de gelegenheid om Henk en Ingrid te redden en als hij dat niet doet moet hij zijn mond houden”, zei Cohen tegen Wilders. Dat die het kabinet blijft steunen is volgens Cohen „onbegrijpelijk en onverantwoordelijk.” „Als je de waarheid te horen krijgt, dat je het poedeltje van het kabinet bent, dan doet dat pijn”, reageerde Wilders honend in de richting van Cohen.

18.15 uur – PvdA, GroenLinks, D66 en de Partij voor de Dieren dagen PVV-leider Geert Wilders uit de stekker uit het kabinet te trekken. Ze vinden dat als hij de kabinetssteun aan Griekenland zo afkeurt, hij zijn verantwoordelijkheid moet nemen en het kabinet naar huis moet sturen. Wilders weigert dat. Hij wil wel een referendum over steun aan Griekenland, maar daarvoor is in de Kamer te weinig steun.

18.10 uur – De D66’er had ook kritiek op de CDA’ers die zich eerder kritisch opstelden over de PVV-samenwerking. Hij noemde ze ’eendagsdissidenten’. „En meneer Koppejan, was die het waard? Die Hedwigepolder? Wat kost dat nou?”, vroeg Pechtold. „En dissident nummer twee, mevrouw Ferrier, bent u blij met uw amendement: 20 miljoen minder eraf voor hiv/aids? Weegt het een beetje op tegen 900 miljoen euro minder voor ontwikkelingssamenwerking?” CDA-fractieleider Sybrand van Haersma Buma zei in een reactie dat zijn partij niet wegloopt voor verantwoordelijkheid. „Er zijn twee soorten politici. Politici die geen verantwoordelijkheid durven nemen en langs de zijlijn alleen maar roepen. En je hebt politici die hun verantwoordelijkheid nemen. Het CDA en ik horen bij die laatste groep en hebben ons in het belang van Nederland kwetsbaar durven opstellen”, aldus de CDA’er.

18.05 uur – „Maar het bevalt goed, daar bij het CDA? Dat leegeten van de PVV? Die gedoogconstructie, een topformule! Hillen, Bleker, Verhagen, wat een meester-strategen”, somde de D66-fractievoorzitter sarcastisch op. Volgens Pechtold houdt het CDA zich stil als de islam door de PVV in een negatief daglicht wordt geplaatst. Toen in een debat de term ’islamitisch stemvee’ viel, hield het CDA zich stil, memoreerde hij. „Haatpaleizen? Oorverdovende stilte van Buma en Verhagen.”

17.55 uur – Pechtold plaatste woensdag vraagtekens bij de rol van coalitiepartij CDA. Hij vroeg zich af of het CDA zijn belofte wel voldoende nakomt om in actie te komen als gedoogpartij PVV zich negatief manifesteert over bijvoorbeeld de islam. „De gedoger noemt het een huwelijk, CDA-aanvoerder Maxime Verhagen een latrelatie. Maar zo’n open latrelatie is een gewaagd experiment voor een gezinspartij”, zei Pechtold in de richting van het CDA.

17.30 uur – „Stop met de schraapbezuinigingen die kwetsbare groepen onevenredig hard raken.” Die oproep deed D66-leider Alexander Pechtold woensdag tijdens de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer. Pechtold wees erop dat nu beginnen met een geleidelijke verhoging van de AOW-leeftijd tot 2020 al 7,7 miljard euro oplevert. „Als we daar nu mee beginnen, zijn de schraapbezuinigingen van het kabinet niet nodig.” De D66’er vraagt zich af of de ploeg van premier Rutte de tijdgeest goed aanvoelt. „Stel uzelf de vraag: is dit niet het verkeerde kabinet voor dit moment? De gijzeling van dit kabinet door populisme is de duurste politieke gijzeling in de vaderlandse geschiedenis, waarvan de rekening door volgende generaties zal worden betaald. Opgejaagd door stemmingmakerij sneuvelt de lange termijn voor de korte klap.” Pechtold riep VVD en CDA op terug te keren naar hun verkiezingsprogramma’s en belangrijke hervormingen niet langer uit te stellen.

17.25 uur – Regeringspartij CDA neigt er naar om de bezuiniging op het kindgebonden budget, een extraatje voor ouders met lage- en middeninkomens, terug te draaien. De budgetten voor het derde kind en verder zouden vervallen, in de kabinetsplannen. CDA-fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma maakte dat woensdag tijdens de algemene beschouwingen duidelijk in reactie op vragen van de SGP. Die partij heeft grote moeite met de bezuiniging. Het is de coalitie veel waard de SGP te vriend te houden omdat zij het minderheidskabinet van VVD en CDA in de Eerste Kamer aan een meerderheid kan helpen.

17.00 uur – Het CDA wil een visie van premier Mark Rutte op burgerschap en op een verantwoordelijke samenleving. Die visie wordt door de CDA-fractie in de Tweede Kamer „volledig” gemist in het kabinetsbeleid. Van Haersma Buma: „Deze visie van de premier op vrijheid van de economie kennen we. Nu nog zijn visie op de verantwoordelijkheid van de samenleving.”

16.18 uur – Regeringspartij CDA is „natuurlijk ook” bezorgd over een „stapeling van maatregelen.” Dat zei fractievoorzitter Van Haersma Buma. Eerder vroeg oppositiepartij PvdA al opheldering bij het kabinet over de stapeling. Buma vroeg wat het kabinet doet om problemen door een stapeling van ingrepen bij kwetsbare groepen te voorkomen. Chronisch zieken en gehandicapten kunnen bijvoorbeeld extra hard getroffen worden.

16.08 uur – Ook CU-voorman Slob bevraagt Van Haersma Buma (CDA) op zijn gezinbeleid. Slob wil onder andere dat de kinderbijslag gelijk blijft en een andere oplossing te bedenken voor het kindgebonden budget. Van Haersma Buma zegt toe dat hij wil kijken naar de plannen die de CU aandraagt.

16.03 uur – Van der Staaij (SGP) vraagt aan Van Haersma Buma (CDA) of er een einde gemaakt kan worden aan de ongelijke fiscale behandeling van een- en tweeverdieners. De CDA-fractievoorzitter ziet daar echter niet zoveel in: „We hebben mensen naar de toekomst toe steeds meer nodig, onder andere in de zorg.”

15.43 uur – Roemer (SP): De SP hoopt dat de Verenigde Naties de Palestijnse Autoriteit als staat zullen erkennen. „De erkenning bij de VN zal helpen bij het tot stand brengen van een gelijkwaardig gesprek met Israël”, zei Roemer.

Zijn uitspraken leidden tot fel verzet van de PVV en de SGP. PVV-leider Geert Wilders zei „zelden zoveel domheid na elkaar” te hebben gehoord.

14.59 uur – Voor de SP geldt niet meer „dat onder alle omstandigheden” de AOW-leeftijd 65 jaar moet blijven. Dat heeft Tweede Kamerlid Paul Ulenbelt van de SP woensdag gezegd.

Jarenlang heeft de oppositiepartij actie gevoerd tegen verhoging van de pensioenleeftijd met leus „65=65.” Maar in een overleg vorige week woensdag met PvdA-leider Job Cohen heeft Emile Roemer van de SP duidelijk gemaakt dat zijn partij bereid is om concessies te doen in de discussie over het pensioenakkoord en de verdeeldheid binnen de vakcentrale FNV.

14.49 uur – Na een aantal praktische zaken als het aanvragen van debatten, heeft SP-leider Roemer het woord genomen.

14.41 uur – PvdA-leider Job Cohen sluit niet uit dat hij aan het einde van het debat over de miljoenennota een motie van afkeuring of van wantrouwen indient over het bezuinigingsbeleid van het kabinet. Cohen vindt dat kwetsbare groepen in de samenleving onevenredig hard worden getroffen. Cohen wil eerst het antwoord van premier Mark Rutte, donderdagochtend, afwachten voor hij besluit over een motie van wantrouwen. „Wie weet dat hij nog iets moois op het gebied van het persoonsgebonden budget doet.”

13.48 uur – De vergadering is geschorst tot 14.30 uur.

13.38 uur – Blok (VVD): Het kabinet moet doorpakken op terreinen waar de problemen helder zijn, maar waar het nog te weinig actie onderneemt. Zo moet er nog meer gebeuren op de woningmarkt. De markt voor huurwoningen zit nog steeds op slot. Veel huurders met een goed inkomen wonen nog in een te goedkope woning. Met het recht om huurwoningen te mogen kopen, schiet het ook nog niet op.

12.56 uur – VVD-fractieleider Blok heeft alle tegenbegrotingen van oppositiepartijen afgeserveerd. Volgens hem worden rekeningen doorgeschoven en worden de overheidsfinanciën minder goed op orde gebracht dan het minderheidskabinet van VVD en CDA wil. Blok noemde de ideeën van PvdA, SP en GroenLinks zelfs onverantwoord, omdat Nederland hierdoor de komende jaren niet aan Europese begrotingsafspraken zou voldoen.

12.07 uur – VVD-fractievoorzitter Blok: Voor Eurolanden die zich bij herhaling niet houden aan afspraken om hun begroting op orde te brengen, is geen plaats meer binnen de euro. Zij moeten eerst sancties opgelegd krijgen, maar als dat niet helpt, horen ze niet meer thuis in de eurozone. Voor notoire zondaars is het exit.

12.01 uur – De politieke redactie van het Reformatorisch Dagblad bekeek vanmorgen de algemene beschouwingen en schreef alvast een uitkomst van het debat.

11.55 uur – De ChristenUnie wil meer actie van het kabinet tegen schulden. Niet alleen tegen „schulden bij de overheid, schulden bij de banken, maar ook een grote schuldenlast bij burgers” moeten volgens de oppositiepartij worden aangepakt om sterker uit de crisis te komen. Arie Slob komt woensdag met een actieplan, zo wil hij dat studenten minder automatisch kunnen lenen en dat er een betere registratie van schulden komt.

11.42 uur – PvdA-leider Cohen lag woensdag als leider van de grootste oppositiepartij onmiddellijk onder vuur in het debat over de miljoenennota. PVV-leider Wilders verweet Cohen de bedrijfspoedel, medeklungelaar en grote gedoger van premier Mark Rutte te zijn. De regeringspartijen VVD en CDA stelden dat de PvdA in de eigen voorstellen onvoldoende bezuinigt om binnen de EU-regels te blijven. D66 en de SP vielen Cohen - met tegengestelde argumentatie - aan om de steun die de PvdA aan het pensioenakkoord heeft gegeven.

11.06 uur – Thieme (PvdD en Roemer (SP) vinden dat PvdA-leider Cohen dit kabinet in stand houdt omdat de PvdA het pensioenakkoord en het Griekenland-beleid van het kabinet steunt.

10.44 uur – Van der Staaij (SGP): PVV en PvdA roepen elkaar op de stekker uit dit kabinet te trekken. Maar is het land daarmee gediend? Cohen: Ja, het land is er mee gediend als we zo snel mogelijk een ander beleid krijgen.

10.42 uur – Cohen (PvdA): Premier Rutte is „een tuinman met een kettingzaag” die alle sociale voorzieningen in de maatschappij wegsnoeit. „Kinderen die speciale zorg nodig hebben, werknemers in de sociale werkvoorziening, mensen die hun eigen zorg regelen, gewone gezinnen met kinderen, niets wat voor hen van waarde is, is veilig voor de kettingzaag van Rutte”.

10.40 uur – De algemene politieke beschouwingen begonnen met een sneer van PVV-leider Geert Wilders naar de PvdA. Vlak voor PvdA-fractievoorzitter Job Cohen aan zijn bijdrage wilde beginnen, wees Wilders erop dat het een goed gebruik is dat de leider van de grootste oppositiepartij als eerste het woord voert.

Volgens Wilders is dat SP-leider Emile Roemer en niet de „grootste gedoogpartij” van het kabinet, zoals hij de PvdA typeert. Wilders wilde een hoofdelijke stemming over zijn ordevoorstel. Maar daarvoor kreeg hij geen steun.

06.53 uur – Dinsdag, op Prinsjesdag, sleep de oppositie al de messen. Die mist leiderschap en visie en beschouwt de kabinetsplannen niet als het juiste antwoord in de huidige tijd van dreigende economische crisis.

Het kabinet, daarin gesteund door regeringspartijen VVD en CDA en gedoogpartner PVV, benadrukt dat een omvangrijk bezuinigingspakket noodzakelijk is om de overheidsfinanciën op orde te brengen en de economie klaar te maken voor de toekomst.

De algemene beschouwingen zijn traditioneel een urenlang debat. Woensdag mogen de partijen zeggen wat ze van de plannen vinden, donderdag antwoordt Rutte namens het kabinet.