Maccovius en de „loskoppen” van Franeker

Een tentoonstelling in Museum Martena te Franeker belicht de geschiedenis van de universiteit, die 200 jaar geleden, in 1811, werd gesloten. Museum Martena is in het bezit van het academisch erfgoed dat aan de stad Franeker is toegekomen na de sluiting van de universiteit. Het museum heeft naast deze expositie, die tot 31 december duurt, ook een permanente tentoonstelling over de Franeker universiteit.

De plattegrond van de universiteit is goed te zien op een fraaie ets van Pieter Bast uit 1601. Hij toont een landschap met op de achtergrond Franeker. In de skyline van de universiteitsstad zijn duidelijk de Martinikerk en de academiegebouwen te herkennen. Rechts in het landschap staan twee studenten. De rechtse student wijst naar de academiekerk.

De studenten kregen een gedegen theologische opleiding. Tijdens hun propedeuse werden ze onderwezen in klassieke talen, wiskunde en filosofie.

Nogal wat voorwerpen van de expositie betreffen de vrijetijdsbesteding. De studenten hielden zich in hun vrije uren bezig met kaatsen, tennissen en schermen. Er waren in een kleine stad als Franeker weinig mogelijkheden voor afleiding en ontspanning.

In 1611 werd er een schermmeester in dienst genomen, in 1682 een dansmeester. Publicaties zoals ”De duellerende student” (1653), ”De Franeker loskop” (1685) en ”Het Franeker studentenleven” (1744) behoeven geen toelichting.

In 1641 vestigde zich een herbergier in de Vijverstraat. Het café heet sinds 1664 De Bogt ten Guné. Het geldt nu als de oudste studentenkroeg in Nederland. Een plaquette aan de gevel van het huidige gebouw, nog steeds een café, herinnert aan deze tijd.

Een collegerooster, het zogeheten ”ordo lectionum”, vermeldt de namen van Maccovius en Amesius. Vriendschappelijk staan ze naast elkaar, maar de toelichting bij de portretten van de beide theologen maakt duidelijk dat het niet bepaald boterde tussen hen. Maccovius, die vanwege zijn Poolse afkomst werd aangeduid als Makowsky, gedroeg zich nogal eens als leerling. Op aandringen van de studenten zou hij zelfs als hoogleraar aangesteld zijn en „deed hij niet voor de anderen onder in drinken en vechten.”

Zijn calvinistische collega Sibrandus Lubbertus kreeg „een gruwelijke hekel” aan Maccovius, die hij ervan verdacht geen goed calvinist te zijn. Het geschil werd op de Dordtse Synode uitgevochten en Maccovius werd vrijgesproken, aldus de toelichting. De expositie toont een boekje van Maccovius met als titel ”Godgeleerde onderscheidingen en wijsgeerige regelen” uit 1658.

De expositie schetst Lubbertus als een „fel calvinistisch dogmaticus” die bij zijn studenten „huiszoekingen deed naar onrechtzinnige literatuur.” „Hij preekte zijn dogma’s met vuur. Niet zelden verlieten de kerkgangers tot tranen geroerd de kerk na een preek van Lubbertus.”

De tentoonstelling toont alle 98 portretten van de Franeker hoogleraren, een indrukwekkende galerij. Het portret van Maccovius springt eruit vanwege zijn halfdichte linkeroog. Boze tongen beweren dat dit een herinnering is aan een vechtpartij.

Maccovius en de „loskoppen” van Franeker

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?