De kerkmusicus en hymnoloog Kloppenburg (1939) uit Hilversum geeft eerlijk toe dat hij dertig jaar geleden nog maar weinig afwist van het onderwerp dat in deze bundel centraal staat: het lied in de 19e eeuw. Dat werd anders toen in 1982 het bestuur van de Stichting Réveil-Archief hem uitnodigde om op haar tweejaarlijkse studiedag een lezing te houden over de ”liederen van het vroom gemoed” in de 19e eeuw.

In zijn lezing probeerde Kloppenburg een ”réunion” van het Reveil te reconstrueren zoals die door Allard Pierson in zijn boek ”Oudere tijdgenoten” wordt beschreven. Pierson, die de bijeenkomsten in zijn ouderlijk huis in Amsterdam zelf meemaakte, geeft aan dat zang en muziek een grote rol speelden tijdens zulke ”réunions”. De psalmen, de „lievelingsliederen van het vroom gemoed”, werden statig gezongen. De Evangelische Gezangen werden op het kabinetorgel begeleid uit de koraalbundel van de gebroeders Brachthuizer. En aan het eind van de bijeenkomst klonken de ”Chants de Sion” van César Malan, de leider van de Reveilbeweging in Genève.

Kloppenburg wist de congresgangers met zijn reconstructie te boeien, niet het minst doordat hij zijn Matinencantorij meenam, waarmee hij de liederen die aan de orde kwamen op een zo authentiek mogelijke manier ten gehore bracht.

Kloppenburg mocht terugkomen. In totaal werkte hij tien keer mee aan de studiedagen van het Réveil-Archief, voor het laatst in 2006, steeds vergezeld door zijn cantorij. Ter gelegenheid van het tachtigjarig bestaan van het Réveil-Archief, november vorig jaar, werden de lezingen van Kloppenburg –aangevuld met een paar andere artikelen van de hymnoloog– gebundeld en uitgegeven. Het mooie is dat ook nu een en ander te horen is: een cd met liveopnamen van de Matinencantorij is bijgevoegd. In totaal komen er 28 liederen tot klinken.

Kloppenburg verstaat de kunst om op een aanstekelijke manier het verleden tot leven te wekken. Daarbij gaan lichtvoetigheid, ernst, humor, belezenheid en persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp hand in hand.

In het artikel over de Afscheiding en het kerklied blijkt dat het in elke tijd hetzelfde gaat: in de kerk klonken alleen de psalmen, want de bundel Evangelische Gezangen werd verworpen. Maar in de huiskamer „kon je ook van alles zingen wat in de kerk niet mocht.” De christelijke gereformeerde synode van 1877 ging zelfs overstag om hierin behulpzaam te zijn, vooral met het oog op jongeren. De bundel ”Stem en snaren” uit 1882 was het resultaat. Het gezangboek geeft een goed beeld van wat in afgescheiden kring gezongen werd, aldus Kloppenburg. Nota bene: zelfs een aantal opwekkingsliederen van de Amerikaanse methodist Ira D. Sankey haalde de bundel.

De 2500 liederen van Adama van Scheltema, de bundels voor zondagsscholen, weeshuizen en inrichtingen, de ”Vluchtheuvelzangen” van Hendrik Pierson, de liederen van Jan de Liefde, Rhijnvis Feith met zijn aria-achtige nieuwjaarslied ”Uren, dagen, maanden, jaaren”: Kloppenburg weet de onderwerpen dichtbij te brengen. Dit is hymnologie van de beste soort!

Boekgegevens

”Liederen van het vroom gemoed. Klinkende getuigenissen uit een bewogen eeuw”, door Wim Kloppenburg; uitg. EON Pers, Amstelveen, 2010; ISBN 978 90 77246 43 6; 160 blz. + cd; € 27,50.