In 1987 schreef de psychologe Aleid Schilder een boekje over de gereformeerde leer onder de titel ”Hulpeloos maar schuldig.” In de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (en verwante kerken) zag ze mensen vastlopen die zo veel moesten van God. Dat konden ze niet. Daarover voelden ze zich schuldig en vervolgens werden ze depressief. Voor Aleid Schilder was dit de reden tot een kritische analyse die haar heeft vervreemd van het christelijk geloof. Ik moest aan dat boekje denken toen ik ”Vrij van moeten” van Marieke Meijer las. Ook zij is psycholoog en heeft nagedacht over psyche en geloof. Ook zij was voorheen gereformeerd vrijgemaakt. Ze heeft zich van die kerk losgemaakt. Maar anders dan Schilder is ze juist gaan zoeken naar een intenser contact met God dan ze van huis uit heeft meegekregen. Meijer heeft veel andere kerken bezocht. Bijna overal kwam ze hetzelfde tegen: veel moeten, veel klagen, hoge eisen, beleving van machteloosheid. Ze is nu aangesloten bij een internationale gemeente.

De beschrijving van het christelijk leven van gereformeerde gelovigen is scherp. Uit angst voor de vrijheid wordt er veel in structuren vastgelegd. Dat zit in het denken van de mensen. Het persoonlijk geloofsleven van veel mensen kent weinig diepgang. Men doet de plichten. Men let erop niet te veel uit de pas te lopen met de andere gelovigen. Elke zondag of nog vaker belijden ze hun zonden, al blijft dat meestal vaag. Ze voelen zich dikwijls als gelovige tekortschieten. Ze weten en geloven tegelijk dat de Heere Jezus voor hun zonden en tekorten gestorven is. Echt uit genade leven, dankbaar zijn, lukt dan toch ook weer niet. Daarover voelen ze zich ook weer een beetje schuldig, maar hun leven verandert niet. Ze vertrouwen erop dat het uiteindelijk allemaal goed komt. God houdt toch van hen en eens zullen ze in de hemel komen.

Een reformatorisch lezer moet het een beetje omzetten naar z’n eigen belevingswereld, maar zal dan veel herkennen. Christen zijn is vooral je plichten doen, zuchten over je tekorten en je te machteloos voelen om te veranderen. Reformatorische gelovigen twijfelen er wat harder over of het eens wel goed zal komen. Maar ook dan verandert er meestal niets. Dat heeft weer met lijdelijkheid te maken. Die is bij de vrijgemaakten wat meer verstopt aanwezig.

Marieke Meijer zit op het grensgebied van pastoraat en psychologie. Ze analyseert de blokkades in de gedachten en emoties van de gelovigen. Die hebben invloed op de geloofsbeleving. Veel gereformeerden willen greep hebben op hun eigen leven en lopen daardoor vast in het altijd maar moeten. Dat wordt gekoppeld aan de verwachting om daar toch eens voor beloond te worden. Datzelfde ziet ze terug in de manier van geloven. Hoewel vrijheid het genadige geschenk van God is, blijven mensen er bang voor. Vrij zijn is voor de auteur: kunnen kiezen, verantwoordelijkheid nemen. Dat is de richting die ze wijst voor gelovigen. Het heeft niets met overmoedig zelfvertrouwen te maken, maar het gaat om het kiezen vanuit de relatie met God. Je laten leiden en verrassen door Zijn Geest. Ik wil Christus navolgen, omdat ik het mag. Als je leeft vanuit keuzevrijheid, krijgen geloof en leven meer diepgang en verdwijnt de oppervlakkigheid. Het boekje nodigt uit om eens goed door te denken over de besproken thema’s. De auteur zal vervolgens zeggen: als het maar niet bij vrijblijvend denken blijft. Er is verandering, bekering, nodig!

Boekgegevens

Vrij van moeten. De vrijheid van het leven in Christus, door Marieke Meijer; uitg. Kok, Utrecht, 2011; ISBN 978 90 4351 954 0; 127 blz.; € 14,50.