Uit een reportage van de BBC bleek onlangs dat verschillende kerkleiders in Nederland hun kleine land willen transformeren tot een laboratorium waarin het christelijke geloof wordt geherformuleerd – „experimenteren met radicaal nieuwe definities van geloof.”

BBC-journalist Robert Pigott schreef over ds. Klaas Hendrikse, een predikant van de PKN, het grootste protestantse kerkgenootschap in Nederland. Ds. Hendrikse gelooft niet in leven na de dood. Ook wijst hij het bestaan van God als een bovennatuurlijk Wezen af. Hij vertelde de BBC dat hij „geen talent” heeft om te geloven in historische en orthodoxe leerstukken. „God bestaat niet eens”, zo zei hij. „God is slechts een ervaring.”

Verder, zo informeert Robert Pigott, noemt ds. Hendrikse de Bijbelse gegevens over Jezus mythisch. „Het is het verhaal van een man die nooit heeft bestaan, ook al is hij een waardevolle bron van wijsheid over hoe een goed leven te leiden.”

Definitie

Volgens een normale definitie van het christelijke geloof is Klaas Hendrikse een ongelovige. In het grootste Nederlandse kerkgenootschap wordt hij echter gezien als een gerespecteerd predikant. Overigens geldt Hendrikse niet als een uitzondering. Een onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam leert dat ongeveer een op de zes protestantse predikanten agnost of atheïst is.

Hendrikse verhult zijn opvattingen niet. Sterker nog, enkele jaren geleden publiceerde hij een boek met de titel ”Geloven in een God die niet bestaat”. Conservatieve krachten in de kerk stonden erop dat de ideeën van de voorganger zouden worden veroordeeld. De denominatie besloot echter dat Hendrikses opvattingen te algemeen verspreid waren om als buitensporig afgewezen te worden. Met andere woorden: de kerk accepteert een keiharde vorm van atheïsme binnen haar eigen gelederen, onder haar eigen predikanten.

Wereldvreemd

Het BBC-artikel rept ook over ds. Kirsten Slettenaar, een andere predikant van de kerk. Zij verwerpt openlijk de godheid van Christus en beschouwt de benaming ”Zoon van God” slechts als een titel. „Ik geloof niet dat hij een god of een halfgod is”, zegt ze. „Ik denk dat hij een mens was, een heel bijzonder mens omdat hij er goed in slaagde vanuit de liefde te leven, te leven vanuit de geest van God die hij in zichzelf vond.”

De Nederlandse predikanten die in het artikel aan het woord komen, verwerpen allen de leerstellingen van het Bijbelse christendom. Volgens hen zijn de dogma’s „wereldvreemd, gestolde zaken die niet meer inspireren.” Evenals liberale theologen uit de afgelopen twee eeuwen benadrukken zij dat de „ware betekenis” van het christendom overleeft, ook als centrale waarheidclaims worden ontkend.

Een gewoon kerklid dat in het artikel aan het woord komt, bejubelt de bevrijding van de christelijke waarheidclaims. Het maakt haar mogelijk om geloof te herscheppen „naar mijn eigen denken en manier van leven.”

Ietsisme

Prof. Hijme Stoffels (Vrije Universiteit) noemt de nieuwe benadering van het christendom „ietsisme.” De meerderheid van de Nederlanders, legt hij uit, verlangt naar spiritualiteit maar niet naar de God van de Bijbel. „Er moet iets zijn tussen hemel en aarde, maar om dat God te noemen of zelfs een persoonlijke God; dat is voor de meerderheid van de Nederlanders een brug te ver.”

Volgens prof. Stoffels verkeren de Nederlandse kerken in een „marktsituatie.” Hij legt uit: „Zij bieden hun ideeën aan aan een meerderheid van de bevolking die geïnteresseerd is in spiritualiteit of andere vormen van religie.”

Een andere predikant stelt voor om de taal van het traditionele christendom te blijven spreken, terwijl het „iets totaal anders betekent.”

Kuyper

Alles wat zich in Nederland voordoet is, in het algemeen gesproken, herkenbaar voor eenieder die de ontwikkelingen in de afgelopen halve eeuw en langer binnen het protestantisme in zowel de Verenigde Staten als Europa volgt. Centrale christelijke dogma’s worden eerst terzijde geschoven en genegeerd, vervolgens aangepast en ten slotte verworpen.

Dit proces wordt voortgedreven door het argument dat de wereld verandert en het christendom daarom ook moet veranderen. Harry Emerson Fosdick, een van de invloedrijkste liberale protestantse leiders in Amerika, stelt dat traditionele christelijke dogma’s gewoonweg niet meer te verkopen zijn aan de moderne mens. John Shelby Spong, voormalig episcopaal bischop van Newark (New Jersey), geeft het gevoelen kernachtig weer: „Het christendom moet veranderen of gaat dood.”

Als de kerk echter verandert zoals liberale Nederlanders de kerk veranderen, ís de kerk geestelijk en theologisch al dood, zo beamen ook de overgebleven conservatieve Nederlandse christenen. De nieuwe religie in Nederland, het ietsisme, is geen nieuwe vorm van het christendom. Het is een nieuwe religie die bestaat binnen de oude historische structuren.

Dit alles vindt overigens plaats in een land dat ooit zwaar christelijk was. De theoloog en conservatieve kerkleider Abraham Kuyper was van 1901 tot 1905 premier van het land. De Nederlanders verkondigden voorheen een voorbeeld van een christelijke cultuur te zijn. Dat alles ligt nu in puin.

Identiteit

De radicale experimenteerdrift in Nederlandse kerken mag dan een reactie zijn op de marktontwikkelingen, zoals prof. Stoffels uitlegt, het is een vervanging van het christendom door een nieuwe religie. Het christendom staat of valt met zijn centrale waarheidclaims. Zonder de volledige godheid en mensheid van Christus is er geen Evangelie en geen verzoening van zondaren. Natuurlijk, als je niet langer gelooft in een persoonlijk God of in een bestaande godheid, maak je je ook geen zorgen over de vergeving van je zonden.

Een kerk waarin het ontbreekt aan confessionele overtuiging en moed om een atheïstische predikant te vervolgen vanwege ketterij is een kerk die haar christelijke identiteit heeft verloren – al lang geleden. De confessionele experimenten die worden uitgevoerd door Nederlandse kerken beperken zich niet tot Nederland alleen. Wel maakt de Nederlandse situatie één ding zonder meer duidelijk: dit land geldt als een laboratorium voor de vernietiging van het christendom.

De auteur is president van het Amerikaanse Southern Baptist Theological Seminary in Louisville, Kentucky.

www.albertmohler.com voor de Engelstalige versie van dit artikel.