Beatrijs, Libelle, Margriet en Doorkijk over gezinsvorming en geboorteregeling
Marloes Hülsken (1978) promoveerde in 2010 op de studie ”Kiezen voor kinderen?” aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In haar onderzoek staat de vraag centraal in hoeverre tijdschriften invloed hebben gehad op het denken en gedrag van rooms-katholieke vrouwen inzake gezinsgrootte en geboorteregeling in de periode 1950 tot 1975.
Hülsken bekeek de vrouwentijdschriften Beatrijs, Libelle, Margriet en Doorkijk. De Beatrijs was een rooms-katholiek vrouwentijdschrift. Ten opzichte van Libelle en Margriet was Beatrijs wat betreft mode iets ‘zediger’. In 1967 ging dit blad op in de Libelle. Over onderwerpen als de pil en methoden voor geboorteregeling is in de Beatrijs nooit geschreven. Het blad Doorkijk was verbonden met de Katholieke Vrouwen Gildes.
Vrouwen waren in die tijd vooral druk met hun gezinnen en hadden weinig contact met de buitenwereld. Het lezen van een damestijdschrift werd in de eerste plaats gezien als een stuk ontspanning. Daarnaast waren de bladen een bron van informatie over vooral huishoudelijke zaken. Het moederschap vormde het verbindende element tussen alle vrouwen.
In 1960 stelde een man aan Margriet de vraag of hij ermee in moest stemmen dat zijn vrouw een baan had. Het desbetreffende echtpaar kon geen kinderen krijgen. Margriet was van mening dat het een verre van ideale situatie was dat een vrouw een baan had. In deze situatie echter was het wel goed, omdat de echtgenote al moest accepteren dat ze nooit moeder zou worden. Op deze manier had ze dan toch iets te doen.
Margriet en Libelle liepen in die tijd zeker niet voorop om zaken als seksualiteit en anticonceptie aan te kaarten. Het waren vooral commerciële tijdschriften en men wist nog niet goed hoe de leden over deze onderwerpen dachten. De Doorkijk was wat dat betreft veel progressiever. Dat hing ermee samen dat het een niet-commercieel blad was, dat volledig werd samengesteld door vrouwen van het Katholieke Vrouwen Gilde.
Al sinds het begin van de 20e eeuw blijkt de huwelijksvruchtbaarheid af te nemen. De Rooms-Katholieke Kerk had daar veel minder invloed op dan wel eens wordt gesuggereerd. De 25 geïnterviewde vrouwen uit deze studie deden vrijwel allemaal gedurende een zekere tijd aan geboorteregeling. Pas toen vanaf halverwege de jaren 60 uit enquêtes bleek dat vrouwen zich zelf allang bezig hielden met anticonceptie, durfden de tijdschriften erover te gaan schrijven. Ze waren dus meer volgend dan trendsettend bezig.
De auteur verdeelt de tijdschriften gedurende de jaren 1950 tot 1975 op grond van de inhoud in vier perioden:
Zedelijkheid en huishoudelijkheid (1950-1955). Er kan worden gesproken van een moederschapscultus. De seksuele moraal is gericht op kuisheid en fatsoen.
Voorzichtige openheid met betrekking tot ideeën over moederschap en de seksuele moraal (rond 1960). De vrouw komt als meer dan alleen als moeder in beeld en kan zich ook op andere terreinen ontwikkelen.
Taboes doorbroken (1965-1970). De anticonceptiepil krijgt vanaf 1968 veel aandacht in Libelle en Margriet.
- Emancipatie en keuzevrijheid (vanaf 1975). In beide tijdschriften wordt het krijgen van kinderen als een keuze gepresenteerd.
In deze materie geïnteresseerden vinden in deze studie een boeiende tijdsanalyse. Al lezende rees bij mij de vraag of er over een jaar of vijftig iemand zal promoveren op een vergelijkbaar onderzoek naar de vraag in hoeverre tijdschriften als Terdege en De GezinsGids invloed hebben gehad op het leven van vrouwen in de gereformeerde gezindte. Toch maar goed bewaren in de archieven!
Boekgegevens
”Kiezen voor kinderen? Vrouwentijdschriften en hun lezeressen over het katholieke huwelijksleven, 1950-1975”, door Marloes Hülsken; uitg. Verloren, Hilversum, 2010; ISBN 978 90 8704 173 1; 224 blz.; € 25,-.
