Voor de oppervlakkige toeschouwer ligt de verklaring paraat: de New Yorkers zijn teruggestroomd naar de kerk sinds de aanslagen van 11 september 2001. De beelden van vliegtuigen die zich in de torens van het World Trade Center boren en van wolkenkrabbers die instorten hebben zo’n impact gehad dat de toeschouwers houvast gezocht hebben bij het geloof.

Toch is dat niet de werkelijke verklaring van de nieuwe trend, aldus de onderzoekers. Vlak na de aanslagen was er misschien sprake van een massale vlucht naar de kerken, maar dat effect ebde binnen een paar maanden ook weer weg.

Grotere en structurelere veranderingen in het gedrag van de New Yorkse bevolking doen zich pas sinds 2004 voor. Gemeten over de afgelopen veertien jaar was het aantal wekelijkse kerkgangers in New York het laagst in 1999 en 2000: 31 procent van de inwoners. Dat is sindsdien gestegen naar niet minder dan 46 procent. Die ontwikkeling gaat dwars tegen de landelijke trend in, waar juist een opvallende afname van het aantal kerkgangers zichtbaar wordt.

„Gezien de traditionele karakterisering van de New Yorkse bevolking als seculier, is het frappant dat drie op de vijf inwoners van New York (61 procent) nu aangeven dat hun geloof van groot belang is in hun leven”, aldus de onderzoekers. Ook het aantal New Yorkers dat regelmatig in de Bijbel leest, neemt toe: van 29 naar 35 procent.

Overigens wordt het beeld genuanceerder wanneer er naar de inhoud van religieuze overtuigingen en geloofsbeleving gekeken wordt. Het aantal mensen dat aangeeft een persoonlijke relatie met Jezus Christus te hebben, dat overtuigd is van de vergeving van zijn zonden en de verwachting van het eeuwige leven, is toegenomen van 20 naar 32 procent van de bevolking. Afname is er echter zichtbaar bij de groep die het Barna-onderzoek als ”evangelicaal” definieert: mensen die geloven in de onfeilbaarheid van de Bijbel, het bestaan van de duivel, de zondeloosheid van Christus, de rechtvaardiging door het geloof. Hun aantal nam af van 4 naar 1 procent van de New Yorkse bevolking.

Het onderzoek noemt diverse mogelijke redenen voor de in kaart gebrachte verschuiving: naast de economische crisis en de naijlende effecten van de terroristische aanslagen vooral ook immigratie, verhuizingen en andere persoonlijke factoren en het werk van de plaatselijke kerkelijke gemeenschappen.

Welke combinatie van factoren de verklaring ook mag vormen, volgens de onderzoekers staat vast dat de New Yorkse bevolking „spiritueel actiever, kerkelijker en meer op Christus betrokken is dan een decennium geleden.”