Verlichting voorgesteld als „tweede hervorming”
De verlichting is helemaal niet antigodsdienstig, betoogt Hannemieke Stamperius in ”God & de verlichting”. „Men zou de Verlichting kunnen zien, niet als de bakermat van atheïsme en de afbraak van religie, maar als een poging religie te vernieuwen, te democratiseren, te individualiseren.” Aan de hand van diverse thema’s bespreekt ze teksten die er volgens haar zelfs op wijzen dat verlichting „een tweede hervorming” is. Ze betoogt dat de verlichting niet zozeer tegen God gekant is, maar tegen het orthodoxe geloof. Dankzij de theologie van de verlichting worden heel wat christelijke grondstellingen symbolisch verklaard, zoals de schepping als een betekenisvolle mythe en de opstanding als innerlijk doorleefde levende herinnering.
De schrijfster heeft gelijk als zij betoogt dat er onder de verlichtingsdenkers weinig rasechte atheïsten waren en dat ook deïsten zich niet als zodanig betitelden. Maar dat neemt niet weg dat de verlichting wel degelijk een breuk met het Bijbelse geloof inhield. Een dogmaloos christendom waarvoor de schrijfster pleit is eerder vrijzinnig dan Bijbels.
In de theologie zijn volgens Stemperius in de laatste vijftig jaar allerlei ontwikkelingen gaande waarbij de relativiteit van godsbeelden wordt onderkend en mensen wel geloven, maar zich niet vastleggen op geloofsinhoud. Dankzij de verlichting hebben we volgens haar nu een ruimer beeld van God dan het christelijke alleen.
Een inzichtelijk boek over de theologische kant van de verlichting, waarbij kanttekeningen te plaatsen zijn over de positieve erfenis ervan.
Boekgegevens
”God & de verlichting”, door Hannemieke Stamperius; uitg. Skandalon, Vught, 2011; ISBN 978 94 90708 22 1; 254 blz.; € 19,50.
