In de financiële bijlage bij het regeerakkoord is opgenomen dat de rechtspraak per 2013 moet worden bekostigd door degenen die daar gebruik van maken. De rechtspraak voor civiele en bestuurszaken zal niet langer grotendeels worden bekostigd uit de algemene middelen, maar door middel van kostendekkende griffierechten. Met de maatregelen wil het kabinet een directe relatie leggen tussen de rechtzoekende en de rechtspraak om het innovatieve vermogen van de rechtspraak en de rechtzoekende te prikkelen. Verder past het wetsvoorstel in het streven om de overheidsfinanciën op orde te brengen.

Deze bezuinigingen zullen naar onze mening verregaande gevolgen hebben voor de praktijk. Het kabinet miskent namelijk dat het belang van de rechtspraak verder gaat dan dat van de individuele partijen. In de rechtspraak worden antwoorden op rechtsvragen gegeven. Hierdoor worden burgers en bedrijven in staat gesteld om kennis te nemen van juridische standpunten. Dit spaart kosten en tijd voor talloze andere burgers en bedrijven, die hierdoor hun rechtsvragen niet voor hoeven te leggen aan de rechterlijke organisatie.

De toegang tot de rechter leidt er uiteindelijk toe dat burgers de met elkaar gemaakte afspraken nakomen en zich tevens houden aan de geldende regels. Immers, de stok achter de deur van de rechter zorgt ervoor dat een schaduwwerking uitgaat van het recht: het recht is overal en de lange arm der wet kan ingrijpen waar nodig.

Indien het kabinet de griffierechten verhoogt, werpt dit een barrière op voor de toegang tot de rechter en daarmee een belemmering voor de schaduwwerking. Wie gaat deze namelijk nog activeren als de griffierechten vergeleken met het gemoeide belang onredelijk hoog zijn?

Het is ons verder niet duidelijk op welke manier het innovatieve vermogen van de rechtspraak en de rechtzoekende wordt geprikkeld indien de griffierechten worden verhoogd. Het verhogen van de griffierechten zorgt er alleen maar voor dat rechtzoekenden eenzijdig op zoek gaan naar alternatieve geschillenbeslechting, terwijl het kabinet nu juist beiden probeert te prikkelen. Of speelt het op orde brengen van de overheidsfinanciën hier ook een rol?

Ten slotte vragen wij ons af of het kabinet wel voldoende heeft stilgestaan bij de mogelijke strijdigheid van dit voorstel met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Het verdrag garandeert namelijk toegang tot een onafhankelijke rechter. Relatief hoge griffierechten belemmeren deze toegang.

De auteurs zijn respectievelijk verbonden aan KPMG Meijburg & Co en voorzitter-secretaris van de sectie formeel belastingrecht van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs.