De toenemende marktwerking bij beroepen als arts, advocaat en notaris leidt ertoe dat de onderlinge concurrentie toeneemt. „Vaak worden de tuchtregels waar bepaalde beroepen zich aan moeten houden gezien als een belemmering voor de concurrentie. Het handhaven van deze regels door de beroepsuitoefenaars zelf wordt dan onmogelijk”, zegt N. Huls.

De vertrouwensrelatie tussen bijvoorbeeld arts en patiënt verdwijnt als gevolg van de groeiende marktwerking, schrijven de onderzoekers. „Minister Borst wil dat artsen goedkoper worden. Ze worden gedwongen goedkopere medicijnen voor te schrijven. Als een patiënt een dokter aanklaagt omdat hij een duurder medicijn wilde dat hij beter vindt, komt de arts in een moeilijk dilemma, omdat hij moest kiezen voor de goedkopere variant.”

Ook het vervagen van de internationale grenzen heeft een negatieve invloed op het toezicht op de tuchtregels. Huls: „Accountantsfirma’s die over de grenzen opereren hoeven in het buitenland niet te voldoen aan de Nederlandse tuchtregels. Het is maar de vraag welk tuchtrecht dan van toepassing is.”

Multidisciplinair
Naast de toenemende marktwerking en internationalisering speelt ook het multidisciplinaire karakter van veel beroepen een rol. Het wordt volgens de onderzoekers moeilijker om te bepalen tegen wie een klacht moet worden ingediend. „Als een arts met andere specialisten samenwerkt, kan hij makkelijk zeggen dat hij niet verantwoordelijk is geweest voor een fout. Dit maakt het er voor de klager niet duidelijker op tegen wie hij zijn klacht moet indienen”, aldus de wetenschapper.

De onderzoekers zien inspecties als alternatief voor de zelfregulering door de beroepsuitoefenaars. Klachtencommissies vinden ze ook een oplossing.