Eerst een misverstand uit de wereld helpen. Een vierkantemetertuin is geen vierkante meter, maar een houten bak van 120 bij 120 centimeter. De afmetingen komen uit Engeland en Amerika, waar ze de lengtemaat foot gebruiken. En vier foot op een rij levert 120 centimeter. Waarom dan toch die term vierkante meter? Heel praktisch: een betere vertaling is er nog niet gevonden.

Tuinieren in zo’n kleine bak is een trend op dit moment, die wordt aangewakkerd door onder meer Intratuin en Welkoop, waar de bakken afgetimmerd en al te koop zijn. De tuincentra raden vooral aan er groenten in te kweken. Ze beloven dat één bak per jaar genoeg kan opbrengen voor een volwassene. Liefhebbers van bloemen kunnen er uiteraard ook bloemen in kwijt.

Het oorspronkelijke idee achter deze manier van tuinieren is overigens niet van recente datum. En het is ook niet afkomstig van de groenwarenhuizen, hoewel hun pr-afdeling dat graag wil laten geloven. De grondlegger van het tuinieren in een bak is de Amerikaan Mel Bartholomew. De bouwkundig ingenieur startte na zijn pensioen een volkstuinencomplex. Samen met de huurders sloeg hij aan het zaaien, spitten, wieden en uitdunnen. Maar veel mensen vonden het uiteindelijk te veel werk. En ook Bartholomew vroeg zich af of tuinieren niet makkelijker én efficiënter kon. Want waarom bewerk je een hele lap grond, terwijl je maar 25 procent beplant? En waarom zaai je meer dan je kunt eten?

In 1981 schreef hij zijn eerste boek, ”Square Foot Gardening”, over het concept van het tuinieren in een kleine houten bak. In latere boeken werkte hij de methode uit. Hij is er zo enthousiast over dat hij gelooft dat het tuinieren op deze manier ervoor kan zorgen dat niemand meer honger hoeft te lijden.

Waarom Nederland nú pas massaal het tuinieren in een vierkantemeterbak lijkt te ontdekken? Rudolf Mulder van stichting Visiria in Twisk (NH), die als doelstelling heeft kinderen enthousiast te maken voor de natuur, denkt dat de tijd er nu rijp voor is. „Mensen gaan inzien dat hun bestrate, onderhoudsvrije achtertuinen toch wel erg natuurloos zijn. Eten uit eigen tuin is hip. En met een paar planken, wat spijkers, grond en een handvol zaadjes maak je in één zaterdagmorgen je eigen moestuin. Verder vraagt deze vorm van tuinieren weinig tijd en onderhoud.”

Juist ook voor kinderen ziet Mulder mogelijkheden rond de vierkantemetertuin. De stichting beheert hiervoor niet alleen de website onzevierkantemetertuin.nl, maar ook onzeschooltuin.nl. „Natuuronderwijs is op basisscholen vaak verworden tot het kijken naar filmpjes. Maar die video’s geven door de versnellingstechnieken die tijdens het filmen worden gebruikt nogal eens een vertekend beeld. Alsof een tomaat in tien seconden van zaadje tot plant groeit. Door hen zelf te laten tuinieren is het eenvoudig om kinderen een plant in alle seizoenen te laten meemaken.”

Het kopen van een kant-en-klare bak kán, maar raadt Mulder niet allereerst aan. „Die bakken zijn vaak te ondiep. Een paar dagen zon en alle plantjes leggen het loodje. Zeker voor op scholen is dat niet handig. Ik neem zelf 25 tot 30 centimeter diepte als uitgangspunt. Dan zit je safe.”

De 120 centimeter is niet voor niets gekozen. „Het is de afmeting die ook in de standaardmoestuinen wordt gehanteerd. Zo kun je aan alle kanten bij de planten.” Voor jonge kinderen raadt Mulder aan de afmeting te verkleinen. „Met 60 centimeter kun je ook al leuke dingen doen.”

Toppers voor in deze tuin zijn volgens Mulder rode bietjes, radijsjes, kleine tomaatjes en snijbiet. „Wie voor sla wil gaan, kan het beste gemengde snijsla kiezen. Daar haal je wat af, waarna de sla weer aangroeit.” Liefhebbers van worteltjes kunnen het beste voor de kleine of Parijse variant gaan. „Het enige nadeel is dat ze vrij langzaam groeien.”

Het bijhouden van de tuin is geen dagtaak. Vooral het onkruid wieden en spitten kost veel minder tijd dan bij een normale moestuin. Ook is het handig dat je per vierkant van 30 centimeter maar één zaadje hoeft te planten, waardoor je niet meer uit hoeft te dunnen. Niet alleen voor kinderen, ook voor ouderen is het tuinieren op deze manier te behappen. Logisch dus dat er bij verschillende verzorgingshuizen al bakken zijn neergezet.

Evengrote aardbeien

Jelle Medema (17) uit Den Andel begon vier jaar geleden met tuinieren. Van zijn ouders had hij het boek van Mel Bartholomew gekregen. Hij timmerde zelf een bak in elkaar en begon de principes uit het boek uit te werken. Zijn buurman, een fervent tuinder, lachte erom. Dat kon niet goed gaan, volgens hem. De buurman daagde Jelle uit aardbeien te gaan zaaien. Jelle stopte zaadjes in een bak, de buurman koos voor de volle grond. De vorderingen hield Jelle bij op zijn site makkelijkemoestuin.com. Het uiteindelijke resultaat: dezelfde hoeveelheid aardbeien per plant, van dezelfde grootte. Alleen had Jelle er veel minder moeite voor hoeven doen.