Op drift

Op het eerste gezicht lijkt de onrust in het Midden-Oosten gunstig voor Israël. Dictaturen die de Joodse staat willen elimineren, hebben het daarvoor nu te druk. Het overleven van het eigen regime vereist alle beschikbare middelen.

Die positieve kant wordt echter overschaduwd door ontwikkelingen die in toenemende mate bedreigend zijn voor Israël. Mubarak, met wie Israël een bestendige vredesverdrag had, is weg uit Egypte. Het is niet ondenkbaar dat de verkiezingen in het najaar de moslimbroederschap aan de macht brengen. Europarlementariër Van Baalen waarschuwde onlangs al in deze krant dat Israël alleen maar onheil heeft te verwachten als deze radicale beweging de touwtjes in handen krijgt.

Elders, in Libanon, is een andere extreem islamitische beweging, Hezbollah, zich met steun van Iran en Syrië al jarenlang aan het voorbereiden op een nieuwe gewapende confrontatie met het Joodse thuisland. Syrië staat ook de schudden op zijn fundamenten. En Iran moedigt radicale groeperingen in landen langs de Perzische Golf aan de gematigd islamitische regimes omver te werpen.

De Palestijnse bewegingen Fatah en Hamas hebben elkaar na jaren van strijd gevonden in een eenduidig beleid om waarschijnlijk in het najaar in de Verenigde Naties een Palestijnse staat te laten uitroepen. Waarbij zij aangetekend dat Hamas nog altijd uit is op vernietiging van de Joodse natie. Zo trekken ontwikkelingen van oorlogsgevaar zich samen rond de grenzen van Israël.

Westerse aandacht

De belangrijkste westerse organisaties, NAVO en EU, voeren een specifiek beleid met betrekking tot het Midden-Oosten. De NAVO heeft daartoe twee samenwerkingsorganen opgezet met partners in die regio: de Mediterrane Dialoog, waarvan ook Israël deel uitmaakt, en het Istanbul Samenwerkingsinitiatief, dat gericht is op staten langs de Perzische Golf. De EU heeft voor deze regio gericht beleid rond het Israëlisch-Palestijnse vredesproces, voorts een zogenaamde Mediterrane Unie, daarnaast nog samenwerking met de staten rond de Perzische Golf, en ten slotte bilaterale relaties met Irak, Iran en Jemen.

Ook Nederland onderkent het belang van het Midden-Oosten. Behalve uiteraard over Europa, is het Midden-Oosten zelfs de enige regio waarover het regeerakkoord van het huidige kabinet zich specifiek uitlaat: „Nederland wil verder investeren in de band met de staat Israël. Nederland blijft daarbij voorstander van een alomvattend vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen. Een tweestatenoplossing, met als uitgangspunt de grenzen van 1967, vormt hierbij het uitgangspunt.”

Nederland, NAVO en EU schenken deze forse aandacht aan het Midden-Oosten niet zozeer uit liefdadigheid jegens de Arabische medemens, maar toch vooral omdat dit de eigen belangen dient. De (westerse) handel is gebaat bij vrede, stabiliteit en bevordering van de internationale rechtsorde. Meer in het bijzonder is de continuïteit van de vooral uit het Midden-Oosten afkomstige olie- en gasstromen van essentieel belang voor onze economie en de instandhouding van onze maatschappij.

Strategie

Het zal nog geruime tijd duren voordat de onrust in het Midden-Oosten is uitgekristalliseerd. Daarbij moet het Westen er rekening mee houden dat een aantal van de dictaturen waarmee men goed zaken kon doen en waarbij een stabiele politieke koers was gegarandeerd, plaats zullen maken voor radicaalislamitische dan wel zwakke, falende regimes. Dergelijke regeringen zijn onberekenbaar, onbetrouwbaar en ondermijnend voor westerse belangen in deze regio. Voorts is het bepaald niet ondenkbaar dat verschillende extreem islamitische groeperingen gebruik zullen maken van de woelingen om Israël aan te vallen.

Als in Egypte al niet de moslimbroederschap aan de macht komt, die een bedreiging vormt voor Israël, dan is een ander somber –maar wel reëel– scenario dat dit najaar, na het uitroepen van een Palestijnse staat, Hamas vanuit de Gazastrook en Hezbollah vanuit Zuid-Libanon gezamenlijk Israël zullen aanvallen. De westerse regeringen en internationale organisaties doen er goed aan met zulke scenario’s rekening te houden en –al ruimschoots voordat een eventueel wapengekletter begint– beleid op te stellen hoe men dit wil beantwoorden.

De westerse belangen –en afhankelijkheid– in het Midden-Oosten liggen vooral op het terrein van energie. Om een onafhankelijke politieke koers ten aanzien van de Arabische regio te verzekeren, moeten alternatieve energiegebieden en duurzame energiebronnen veel meer aandacht krijgen. Daarbij mogen we hopen dat de enige stabiele en democratische staat in het Midden-Oosten, Israël, gepaste steun krijgt om een baken van licht en hoop te blijven te midden van een onrustige Arabische wereld.

De auteur is docent aan het Departement Conflictstudies van de Koninklijke Militaire School in Brussel. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl