Binnen en buiten de VS werden als gevolg van de aanslagen op New York en Washington de verhoudingen tussen bevolkingsgroepen op scherp gezet. De terreurdaden vormden de aanleiding tot oorlogen in Afghanistan en Irak.

De in 1957 geboren Osama was het zeventiende kind van Mohammed Bin Laden, een bouwondernemer die in Saudi-Arabië fortuin maakte met de aanleg van wegen. Hij kreeg bij meerdere vrouwen meer dan vijftig kinderen. Bin Laden senior kwam in 1968 om het leven bij een helikopterongeluk en liet de kleine Osama een vermogen na.

Osama bin Laden groeide op in een tijd van grote sociale veranderingen in het Midden-Oosten. Die leidden tot veel onrust en onzekerheden. In de snel veranderende wereld voelden veel jonge Arabieren zich aangetrokken tot de overzichtelijke zekerheden van de islam. Bin Laden sloot zich tijdens zijn studie op de Koning Abdul Aziz Universiteit in Djeddah aan bij radicale jongeren die de islam zagen als de bescherming tegen het decadente Westen.

Eind 1979 vielen Sovjettroepen Afghanistan binnen, waarna Bin Laden zich bij de moedjahedienstrijders aansloot om tegen de goddeloze communisten te vechten. De Amerikanen steunden deze strijd. Hier richtte hij al-Qaeda (de basis) op. Deze organisatie was aanvankelijk bedoeld ter ondersteuning van de moedjahedien, maar groeide spoedig uit tot een wijdverbreid internationaal terreurnetwerk.

Zijn ongebreidelde haat jegens het Westen dateert vooral uit 1991, toen tijdens de Golfoorlog tegen Irak ongelovige Amerikaanse legertroepen in Saudi-Arabië werden gelegerd. In Saudi-Arabië bevinden zich de heilige islamitische plaatsen Mekka en Medina die verboden zijn voor niet-moslims. De komst van buitenlandse militairen naar Saudi-Arabië was in zijn ogen blasfemie.

Nadat Bin Laden de Saudische regering scherp had bekritiseerd, werd hem in 1994 het staatsburgerschap ontnomen. In 1996 vestigde hij zich opnieuw in Afghanistan en richtte terreurgroepen op voor een ‘heilige oorlog’ tegen het Westen. In een interview met de tv-zender CNN zei hij in 1997 dat terreur geoorloofd is omdat het Westen „onze eer en waardigheid aantast en onze religie aanvalt”. Hij voegde eraan toe dat „we ons op geen andere wijze kunnen verdedigen” en „dat het niet noodzakelijk is onderscheid te maken tussen militaire en burgerdoelen. Wat ons betreft zijn beide legitiem”.

In 1998 werden in Kenia en Tanzania 230 mensen gedood bij bomaanslagen op de Amerikaanse ambassades. De VS, die Bin Laden hiervoor verantwoordelijk hielden, bombardeerden uit wraak de kampen van al-Qaeda in Afghanistan. Maar Osama bin Laden ging verder met het beramen van zijn plan om zijn aartsvijand in het hart te treffen: een aanslag op de Twin Towers in New York, hét symbool van de Amerikaanse suprematie.

De aanslagen op 11 september 2001 kostten bijna drieduizend mensen het leven. Bin Laden werd de meest gezochte man ter wereld, maar bleef bijna een decennium onvindbaar. Na de Amerikaanse inval in Afghanistan zocht hij zijn heil in Pakistan. De Amerikanen wisten hem ondanks alle inspanningen hier niet op te sporen.

De afgelopen jaren zocht Bin Laden op gezette tijden met geluids- en videobanden de publiciteit. De laatste jaren werd dat steeds minder, al ontdekte hij wel nieuwe thema’s. Zo ging hij bijvoorbeeld ook een keer in op de klimaatverandering en de financiële crisis. Hij bleef een inspiratiebron voor moslimextremisten in de hele wereld. In allerlei landen doken in het afgelopen decennium terreurgroepen op die geïnspireerd werden door Osama bin Laden. Zijn leiderschapsrol bleef tot op het laatste moment onomstreden.