PvdA, de partij van Willem Drees nu zelf 65 jaar
DEN HAAG (ANP) – De Partij van de Arbeid, die aan de basis stond van de ouderdomsvoorziening AOW, is dit jaar zelf 65 geworden. Zondag 1 mei, op de internationale Dag van de Arbeid, vieren de sociaaldemocraten dat in Zwolle. De volkspartij, voortgekomen uit onder meer de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), zat sinds de oprichting op 9 februari 1946 twaalf keer in een regering. Het feestje was ongetwijfeld blijer geweest als Job Cohen vorig jaar niet nèt naast de macht had gegrepen.
Met dertig zetels in de Tweede Kamer scheelde het maar één zetel met de VVD van Mark Rutte, die als eerste liberale premier het Torentje in kon. De druiven zijn nog altijd zuur bij de grootste oppositiepartij. Het politiek leiderschap van Cohen, die vlak voor de verkiezingen in juni 2010 het stokje overnam van Wouter Bos, is niet onomstreden. Buiten maar ook binnen zijn partij klinkt kritiek, omdat hij te vlak en weinig inspirerend zou zijn. In Zwolle treden prominenten aan zoals Wim Kok, Wouter Bos, Hedy d’Ancona en Jan Pronk voor een terugblik op de ‘rooie familie’ en een discussie over leiderschap.
Had de SDAP de eerste helft van de vorige eeuw vooral als uitgangspunt om de arbeidersklasse te verheffen, de meer progressieven wilden met de oprichting van de PvdA de sociaal-democratie breder trekken. Ook de ontplooiing van de individuele mens kwam in het vizier. Had de SDAP al afsplitsingen naar de Communistische Partij Nederland CPN, van de PvdA scheidden de PSP en DS’70 zich af.
De sociaaldemocraten hebben veel spraakmakende politici in de gelederen, van wie alleen Wim Kok en wijlen Joop den Uyl en Willem Drees het tot minister-president schopten. Drees wordt bekend door zijn inspanningen voor een verzorgingsstaat na de Tweede Wereldoorlog. De Noodwet-Drees uit 1947 leidt in 1957 tot de AOW, die voorziet in een wettelijke uitkering aan mensen vanaf hun 65ste.
De zuinige en formele Drees leidt vier kabinetten maar zegt in 1971 zijn lidmaatschap op, omdat hij zich niet kan vinden in de nieuwe linkse koers die dan is ingezet door mensen als André van der Louw, Marcel van Dam en Jan Nagel. Hij vindt hun richting radicaal, niet realistisch en spilziek. Zijn zoon, Willem Drees jr, heeft zich dan al van de PvdA afgescheiden en het behoudender DS’70 opgericht.
Joop den Uyl leidt in die roerige jaren zes jaar de fractie van de PvdA in de Tweede Kamer voordat hij in 1973 premier wordt. De partij bedenkt grote sociale hervormingen en spreekt veel mensen aan. In 1977 wordt de PvdA met 53 zetels groter dan ooit, maar toch grijpt Den Uyl naast een nieuw premierschap als CDA-leider Dries van Agt na 208 dagen moeizaam onderhandelen met de PvdA plots met VVD-leider Hans Wiegel tot een akkoord komt.
Onder Wim Kok in de jaren negentig gaat het weer beter met twee ‘paarse’ kabinetten. Na een woelig begin van het nieuwe millennium, met de moord op Pim Fortuyn, weet Wouter Bos de partij weer op de rails te krijgen en komt de PvdA in 2007 weer in het kabinet. Toch kent ook Bos tegenslagen en keert hij de politiek de rug toe na de val van het vierde kabinet-Balkenende.
