Gebrek aan celruimte dwingt de laatste tijd steeds vaker tot het vervroegd in vrijheid stellen van gedetineerden. Vorig jaar ging dat om enkele duizenden personen, zo blijkt uit het deze week verschenen jaarverslag van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Dat is niet zoals het hoort. We hebben in Nederland al de regeling dat eenderde van de opgelegde straf automatisch wordt kwijtgescholden. Het moet niet gekker worden.Vandaar dat Justitie binnenkort wil beginnen met de invoering van meermanscellen. Daar is al vele jaren over gesproken. Het gevangenispersoneel is nog steeds tegen deze nieuwe opzet. Zij zien het als een taakverzwaring en vrezen voor hun veiligheid. Het is zelfs mogelijk dat ze in staking gaan tegen de plannen van minister Donner.

Toch is dit systeem van meermanscellen in de meeste West-Europese landen sinds jaar en dag gangbaar. Het is heus niet zo dat alleen in landen als Liberia en Litouwen men meer mensen in één cel stopt. Niet-westerse gedetineerden (en die hebben wij er ook een heleboel) geven vaak de voorkeur aan groepsgewijze opsluiting. Die zijn meer gewend in groepsverband te leven en hechten minder aan hun privacy.

Het is ook niet de bedoeling dat alle gedetineerden in meermanscellen terechtkomen. Psychisch gestoorden en andere problematische gevallen (en die zijn er heel wat onder de gevangenisbevolking) blijven afzonderlijk opgesloten. Maar ook dan is er bij invoering van meermanscellen een winst van zo’n 1400 plaatsen te bereiken. Dat is niet te verwaarlozen.

In vijftien jaar tijd is het aantal gedetineerden in Nederland verdrievoudigd. In die ontwikkeling weerspiegelt zich de verharding van onze maatschappij. Het criminaliteitsniveau ligt hoog en in antwoord daarop vallen de straffen tegenwoordig zwaarder uit dan vroeger.

De tijd is voorbij dat de crimineel vooral gezien werd als een zielig geval, die met liefde en veel begrip weer op het rechte pad geleid moest worden. Ook al kun je twijfelen aan de opvoedende waarde van een gevangenisstraf, er is nu eenmaal geen alternatief. In de gevangenis doen ze nog het minste kwaad.

Was het zo dat Nederland in het verleden relatief weinig gedetineerden telde, thans hebben we er verhoudingsgewijs evenveel of meer dan de buurlanden. Aan het Amerikaanse niveau zijn we gelukkig nog niet toe. Daar is een op de 150 inwoners gedetineerd, bij ons ’nog maar’ een op de duizend.

Ongetwijfeld is het in dit verband een factor van betekenis dat Nederland ligt op een knooppunt van verbindingswegen. Te land, ter zee en in de lucht. Vandaar ook de duizenden bolletjesslikkers die op Schiphol aankomen en een aanzienlijk beslag leggen op de celcapaciteit. Ook vanuit Oost-Europa en de Balkan hebben criminelen tegenwoordig gemakkelijk toegang tot ons land.

Meer mensen in één cel moet beschouwd worden als een noodmaatregel. Maar in de huidige situatie is daar alle reden toe. Uitbreiding van de gevangeniscapaciteit is niet op korte termijn mogelijk. Bovendien kan het systeem van twee op één cel bijdragen aan de kostenverlaging. Gedetineerden kosten de maatschappij een fors bedrag: 400 euro per dag.