Wie in de christelijke boekhandel op zoek gaat naar boeken over de vrouw, stuit op een merkwaardig verschijnsel. Er zijn planken vol boeken over relatie, huwelijk, liefde en trouw, echtscheiding, kinderloosheid, moederschap en gezinsleven. Kennelijk worden vrouwen in de christelijke boekenwereld vooral gedefinieerd in relatie tot hun man en kinderen, zonder dat het vrouw-zijn op zichzelf aan de orde gesteld wordt. Er zijn wél boeken over mannen en wat het betekent om man te zijn, gevoed vanuit de christelijke mannenbeweging. Maar er is op dit moment maar één (vertaald) boek verkrijgbaar dat over het wezen van de vrouw gaat: ”De fascinerende vrouw” van John en Stasi Eldredge.

Toch gaat het hier om een kwestie die doorslaggevend is in het maatschappelijke debat. Mensbeelden (en in dit geval vrouwbeelden) blijven vaak onuitgesproken, maar sturen wél de meningsvorming. Het maakt nogal wat uit voor je stellingname in politieke, kerkelijke en culturele discussies of je vrouwen als machtsbeluste heksen beschouwt of als lieve, zachte wezentjes die bescherming nodig hebben. Het bepaalt hoe je diep in je hart de maatschappelijke verhoudingen ziet, los van de politiek correcte standpunten die je eventueel met de mond belijdt.

Een en ander blijkt overtuigend wanneer je het Amerikaans-evangelisch getinte boek van John en Stasi Eldredge legt naast het onlangs verschenen, spraakmakende boek van Lisette Thooft: ”De onverzadigbare vrouw (en de afwezige man)”.

Lisette Thooft beschrijft vrouwen als verslindende draken, machtsbeluste heksen, claimerig, bezitterig, bemoeizuchtig en onverzadigbaar. Trouwens, mannen komen er niet veel beter van af. Die zijn laks, bot, onverantwoordelijk en egocentrisch, afwezige robots met de voortdurende neiging om weg te lopen. Hoe dat komt? De vrouw is haar leven lang bezig dingen naar zich toe te halen en de man is zijn leven lang bezig dingen van zich af te stoten. Alles verklaard vanuit biologie en seksualiteit.

Thooft rekent radicaal af met het oude feministische idee dat vrouwen eigenlijk, op een paar onbetekenende biologische verschilletjes na, net zo goed mannen hadden kunnen zijn. In de loop van haar boek ontvouwt zich een drama van angst en jacht en macht en drift. Vrouwen zijn de oerheersers van de aarde, mannen zijn eigenlijk vanouds bang voor vrouwen en hebben slechts uit noodweer naar de macht gegrepen. Dat blijkt uit allerlei oude mythen – niet voor niets noemt Thooft zich ”mythosofe”. Met een zwartomrande dieptepsychologische bril beschouwt ze Medusa, Hydra en de Amazonen en trekt daar historische conclusies uit.

Toch eindigt ze ongekend optimistisch. De evolutie gaat snel, er zit vooruitgang in de beschaving, mannen en vrouwen hebben elkaar in de loop van de millennia al aardig bijgestuurd en dus kan de mensheid alleen maar beter worden. Het mag dan voor ons allemaal onaangenaam zijn om met onze duistere aanleg geconfronteerd te worden, langzamerhand slijten de scherpste kantjes er wel af en worden we gelukkiger dan ooit.

De verschillen met ”De fascinerende vrouw” van John en Stasi Eldredge kunnen eenvoudig niet groter zijn. Althans, op het eerste gezicht. De Eldredges schetsen aan het begin van hun verhaal een gevoelvol plaatje – diametraal tegengesteld aan dat van Thooft. Schoonheid is het wezen van de vrouw, ze wil mooi zijn en mooi maken, ze is aangelegd op relaties, ze is uitnodigend en kwetsbaar en toegewijd, en in dat alles belichaamt ze iets van het beeld van God.

Maar dan komt de realiteit. Sinds de zondeval kunnen vrouwen niet langer zijn zoals ze bedoeld waren. Zodoende hebben we in de praktijk vaak te maken met twee uiterst onaangename types: de dominante vrouw en de trieste vrouw. Allebei willen ze niet kwetsbaar zijn, en dus verbergen ze zich achter onafhankelijk of zeurderig gedrag. Toewijding slaat om in bazige overheersing of in claimerige manipulatie – en het is moeilijk om te zeggen wat het ergste is.

Die analyse lijkt, ondanks de grote verschillen in uitgangspunten, verdacht veel op die van Lisette Thooft. Natuurlijk maakt het voor je mensbeeld veel uit of je uitgaat van een scheppingsorde of van een evolutionistische ontwikkeling. Dat is cruciaal. Dat bepaalt hoe je mensen ziet, hoe je het leven ziet en hoe je je eigen gedrag probeert vorm te geven. Het bepaalt ook in welke richting je de oplossing van de problemen zoekt. Maar over de verschijnselen zélf bestaat kennelijk weinig verschil van mening.

De Eldredges zijn intussen positief ingesteld. Ook zij streven naar verbetering van de situatie, al hebben ze het dan niet over de mensheid als geheel, maar over ieder individu afzonderlijk. Hun boodschap: God roept alle vrouwen om zichzelf te zijn, een relatie met Hem aan te gaan, te streven naar schoonheid, leven en romantiek. Als je die oproep volgt, komt het goed – ter illustratie volgen er tientallen succesverhalen.

Daarmee verandert ”De fascinerende vrouw” in een typisch Amerikaans zelfhulpboek, compleet met vragen en opdrachten aan het eind. De analyse is ten diepste niet verkeerd, maar het blij-christelijke, romantische idealisme waarmee problemen opgelost worden, laat een onbevredigd gevoel na. In feite hetzelfde gevoel dat me bij Lisette Thooft bekruipt, hoe totaal anders haar visie ook is. We moeten hard aan onszelf werken, dat lijkt de boodschap. Yes, we can. De een denkt resultaat te bereiken door ons te vertellen hoe slecht we zijn, de ander door ons voor te houden hoe prachtig we kunnen zijn. Happy end.

Maar of de ware aard van vrouwen –en mannen– daarmee getemd is? Een scheutje Calvijn zou de hier geschetste mensbeelden waarschijnlijk een hoop goed doen.

”De fascinerende vrouw”, door John en Stasi Eldredge; vert. Jetty Huisman; uitg. Gideon, Hoornaar, 2011; ISBN 978 90 6067 300 3; 336 blz.; € 16,95.

”De onverzadigbare vrouw (en de afwezige man)”, door Lisette Thooft; uitg. Balans, Amsterdam, 2011; ISBN 978 94 600 3285 1; 256 blz.; € 18,95.

RD-redacteur Enny de Bruijn bespreekt actuele publicaties