Gratis en voor niets
Volgens mij hebben de Belgen het grapje bedacht: „Hoe is koperdraad uitgevonden?” Antwoord: „Door twee Nederlanders die tegelijkertijd een cent vonden op straat.” Zo staan we bekend, als Nederlanders die vallen over een cent, die voor een dubbeltje op de eerste rij willen zitten, die erg bang zijn dat ze als dubbeltje geboren zijn omdat ze dan nooit een kwartje zullen worden, en die best eerlijk zijn onder de gulden. Die Nederlanders hebben toch graag iets voor niks, niets, noppes, nada?
Welnu, voor hen zijn er de waarden. Die zijn gratis en voor niemendal te krijgen. Aangereikt in het Woord van God. Om toe te passen op het totale leven. Dat kan geen kwaad. Want waarden zijn gericht op nut en op heil. Ze brengen waarde aan, ze voegen iets toe. Vandaar dat we wel op zoek mogen gaan naar waarden, op alle terreinen van het leven. In je gezin net zo goed als in de straat, op school of op je werk. In de politiek en bij ons economisch handelen.
Vooral dat laatste mag wel de aandacht hebben. De recente geschiedenis heeft het bewijs weer geleverd. Hebzucht en windhandel hebben onze economie ondermijnd. Totdat de bodem openklapte en het economisch leven in een neerwaartse spiraal terechtkwam. Ombuigen blijkt heel lastig te zijn. Sinds midden 2008 zijn we aan het morrelen en modderen om orde op zaken te stellen in onze huishouding, oftewel onze economie.
Het Griekse woord ”oikos” betekent huis, en ”nomos” betekent regel. Bij economie gaat het dus om de huisregels, de zogenoemde huishouding, waarmee de mens met de schaarste aan middelen handelt om zijn behoeften te bevredigen. Dat kunnen heel basale behoeften zijn, zoals eten en drinken. Je zou denken dat het daarbij nog niet zo nodig is om veel waarden te hanteren. Dat komt pas als de luxe en de weelde om de hoek komen kijken. Toch is dat niet zo. De bekende Agur uit het Spreukenboek van Salomo weet wel beter: „Armoede of rijkdom geef mij niet; voed mij met het brood mijns bescheiden deels; opdat ik zat zijnde, U dan niet verloochene, en zegge: Wie is de Heere? of dat ik, verarmd zijnde, dan niet stele, en den Naam mijns Gods aantaste.” Deze man had door genade zijn eigen hart leren kennen. Hij was erachter gekomen dat hij in alle omstandigheden vastgehouden moest worden. Als hij te rijk werd zou hij de Heere niet meer nodig hebben, en als hij te arm werd zou hij wel eens tot diefstal kunnen komen.
Uit deze eenvoudige spreuken blijkt hoe belangrijk het is om waarden te hanteren. Voor het terrein van arbeid en beroep zijn drie kernwaarden van belang. Allereerst is daar het rentmeesterschap, gericht op de schepping. Vervolgens is een belangrijke kernwaarde de dienstbaarheid, met het oog op de medemens. En ten slotte is gerechtigheid de waarde die in het maatschappelijk handelen van belang is. Deze drie kernwaarden zijn ook goed toe te passen op andere terreinen dan arbeid en beroep, zoals op het economisch handelen.
Rentmeesterschap is een waarde die zeker in het economisch handelen van belang is. Om zorgvuldig om te gaan met de schaarste aan middelen en materialen. Door oog te hebben voor het feit dat verspilling de volgende generaties in de problemen brengt. Door de signalen uit het milieu serieus te nemen.
Vervolgens is dienstbaarheid in het economisch verkeer een belangrijke waarde. Diensten aanbieden, dat mag best zakelijk, maar als het goed is zijn onze producten en diensten gericht op het goede voor de naaste. Bovendien is de gerichtheid op alle actoren van belang, de consument en de producent; ze zijn beiden mens. Als het goed is hebben ze elkaar op het oog.
Ten slotte is gerechtigheid een waarde waarin de maatschappij tot haar recht komt. Daarbij zijn wet- en regelgeving van belang, maar ook de onderlinge eerlijkheid en transparantie.
Zo moet het economisch handelen worden aangevuld met waarden. Die zijn aangereikt in de heilzame Tien Geboden. Ze gelden voor alle levensverbanden en ze zijn dan ook goed voor de economie. Toegevoegde waarde(n), gratis en voor niets.
De auteur is werkzaam als raad van bestuur bij de RMU. Reageren aan scribent? nietbijbroodalleen@refdag.nl
