Dat betoogt Jaap Lodewijks in het vorige week uitgegeven boekje ”Als het wassen van andermans voeten. Franciscus ontmoeten in leidinggeven en werk”. De titel is onder andere ontleend aan een van Franciscus’ wijsheidsspreuken. „Wie over anderen is aangesteld, mag zich op deze taak evenveel beroemen als wanneer hij de taak kreeg om de voeten van de broeders te wassen.”

Lodewijks’ keuze voor Franciscus is opvallend. Diens geschriften worden amper aangehaald in hedendaagse managementliteratuur, terwijl naar aanleiding van de kloosterregels van Benedictus van Nursia boekenplanken volgeschreven zijn, schrijft Gerard Pieter Freeman, bijzonder hoogleraar franciscaanse spiritualiteit aan de Universiteit van Tilburg, in het voorwoord. Freeman: „Benedictus lijkt verstandiger, begrijpelijker, gematigder. Franciscus komt eerder over als een onschuldige en weerloze sprookjesfiguur.”

Franciscus van Assisi (1182-1226) zocht het leiderschap niet, het overkwam hem, stelt Lodewijks. Zijn individuele besluit om zijn leven te wijden aan de dienst van God, kreeg navolging. Omdat hij een orde moest aansturen en regels diende op te stellen, werd hij vanuit het niets leider. Franciscus ervoer deze verantwoordelijkheid als een last, want het regelen van aardse zaken hield hem af van het zoeken naar God en het dienstbaar zijn aan de naaste. Lodewijks: „Franciscus is een van de eersten die schrijven over de last van het leiderschap.”

Volgens Lodewijks kunnen veel eigentijdse leiders niet uit de voeten met het gedachtegoed van de middeleeuwse geestelijke. Zo huldigde Franciscus het standpunt dat een leider ondergeschikt moet zijn. „Gelukkig de dienaar die even nederig blijft te midden van zijn ondergeschikten als wanneer hij te midden van zijn heren zou zijn”, schrijft Franciscus ergens. En: „Gelukkig de dienaar die zich permanent onder de roede van de terechtwijzing stelt.” Ook maakte de vroegere koopmanszoon zich sterk voor soberheid. In die zin dat leiderschap geen middel zijn tot verrijking of egovergroting mag zijn. Lodewijks: „Allemaal uitgangspunten die het in dit tijdsgewricht slecht doen op de lijst van managementvaardigheden, al wordt een aantal wel met de mond beleden.”

Wat eigentijdse managers kunnen leren van Franciscus is zijn authentieke wijze van optreden, betoogt Lodewijks. „Franciscus ondernam een lange voetreis naar het Midden-Oosten om met de sultan te praten over vredesbesprekingen, op het heetst van de kruistochten.” Ook precaire situaties schuwde Franciscus bepaald niet: „Hij liep naar Rome om de paus aan te spreken op de verwereldlijking van de kerk.”