Een totaalbeeld van de kosten kan Hartman nog lang niet geven. „We zitten er nog middenin.” De impact van Japan en de onrust in de Arabische wereld zal nog veel groter worden. Zo heeft de misère in Japan invloed op veel meer verkeer naar Azië. „Niet alleen de vraag naar Japan neemt af, maar ook naar Noord-China en Korea. Bovendien heeft de situatie invloed op het Noord-Atlantische verkeer”, aldus Hartman. „Mensen zijn zeer voorzichtig in vooruit boeken en we kunnen nu ook nog niet zeggen dat dit binnen een paar maanden hersteld is.”

KLM was vanaf Amsterdam juist in het gat gedoken dat de noodlijdende Japanse maatschappij JAL had achtergelaten. „Japan is bijzonder belangrijk voor ons, het maakt zo’n 5 procent van de omzet uit en dat zijn we nu voor een groot deel kwijt.” KLM zat nog volop in de opbouwende fase wat Japan betreft. De frequentie was opgevoerd van één naar twee keer per dag. „We zijn nu al teruggegaan naar tien vluchten in de week en we kijken of we terug moeten naar dagelijks”, zei Hartman.

Daarbij moet voorzichtig gehandeld worden, want het terugschroeven van de frequenties kan invloed hebben op de landingsrechten in de toekomst. Niet alleen het zakelijke verkeer die kant op heeft een enorme klap opgelopen, ook het toerisme is hard geraakt. „Maar het biedt ook kansen”, stelde Hartman. Het zal een tijd duren voordat de Japanse maatschappijen hersteld zijn, wat zicht biedt op consolidatie daar. „En wij zijn er een belangrijke speler.”

Anderzijds heeft KLM de laatste jaren fors ingezet op Azië en zal dit impact hebben op de hele regio. „Als de onzekerheid aanhoudt, zal het Verre Oosten de tol betalen.” KLM speelt daarop in door nu meer in te zetten op Zuid-Amerika. „Maar daar heb je weer te maken met een beperkte infrastructuur en het is er moeilijk landingsrechten te krijgen.” In elk geval gaat KLM dit jaar weer op Buenos Aires en mogelijk ook op Rio de Janeiro vliegen, zijn de diensten naar de Nederlandse Antillen uitgebreid en wordt weer op Miami gevlogen.

Hartman, doorgaans een rasoptimist, is er niet gerust op welk effect de aanhoudende onrust in de Arabische landen zal hebben. „Als het doorzet, moet je erg opletten. Dit raakt de luchtvaart aan alle kanten, mensen komen niet meer van hun plek. Maar ik kan er ook niks aan veranderen en het heeft geen zin alleen maar te roepen hoe erg het allemaal is.”’ Hij verwacht dat de huidige situatie weer een nieuwe golf van consolidatie uitlokt. „Een aantal maatschappijen zal omvallen.”