Verschillende keren is er de laatste weken geschreven over ouderbetrokkenheid in het onderwijs. Het artikel van collega Post (RD 5-2) heeft wat dat betreft een gevoelige snaar geraakt. Op verschillende aspecten is inmiddels door onderwijsmensen gereageerd. Eén aspect heb ik nog gemist en dat is hoe ouders de betrokkenheid van de school ervaren. Helaas is dat niet altijd positief. Tegen die achtergrond is een ”ouderbetrokkenheidscontract” niet minder dan een wangedrocht.

In de meer dan dertig jaar dat ik in het onderwijs werkzaam ben, is het mijn diepe overtuiging geworden dat ouders en school elkaar rond de zorg voor kinderen niet kunnen missen. Orthopedagoog Ard Nieuwbroek heeft het met betrekking tot dit onderwerp vaak over ”de dynamische driehoek”: ouders, kind en school (zie ”Tussen thuis en school”).

Ouders zijn in de eerste plaats geroepen hun kind de beloofde opvoeding te geven. Zij zijn de eerstverantwoordelijken en hebben vaak ook de meeste en beste kennis van hun kind. Wat dat betreft zijn het echte deskundigen! Directies en leerkrachten dienen dit goed te beseffen.

Daarom is het zo belangrijk dat onderwijsmensen luisteren naar wat ouders te zeggen hebben. En daarom is het ook van groot belang om op ouderbezoek te gaan, zodat de gezinnen in hun eigen context worden opgezocht en besproken wordt wat het beste is voor de kinderen. Daarbij gaat het om wederkerigheid.

Niet altijd is hier sprake van. Het kan schorten aan de kant van de ouders, maar net zo goed aan de kant van de leerkrachten. Heel wat keren heb ik leerkrachten aan de koffietafel horen zeggen: „Ja, maar de ouders van dat jongetje willen niet luisteren naar wat wij te zeggen hebben. Ze zijn zo hopeloos eigenwijs!” Er ontstaat dan een houding van tegenover elkaar staan en dat is nooit vruchtbaar.

In de jaren dat ik toelatingsgesprekken voerde als ouders hun kind aanmeldden voor het speciaal (basis)onderwijs heb ik helaas heel wat verdrietige verhalen moeten aanhoren over het gedrag van leerkrachten, intern begeleiders en directieleden van de toeleverende basisscholen. Ouders voelden zich soms tot op het bot vernederd en als kleine kinderen weggezet door de houding van alwetendheid en alwijsheid van mensen uit het onderwijsveld. Het is te goedkoop om dat weg te zetten als gefrustreerd gepraat van ouders. Daarvoor kwamen de signalen te vaak en te heftig binnen.

Het lijkt me daarom eerlijk als we als onderwijsmensen onszelf kritisch bezien als het gaat om de ouderbetrokkenheid. Gaan we respectvol om met ouders, die misschien niet zo veel letters hebben gegeten en zich laten overbluffen door de woordenstroom vanuit school? Woorden die ze ternauwernood begrijpen? Ouders worden soms meer gezien als tegenpartijen dan als de eerstverantwoordelijken voor hun kind!

Helaas, want ouders weten echt veel. Ze weten niet zelden zelfs beter wat goed is voor hun kind dan veel onderwijsmensen. Is het geen valkuil voor de laatsten dat ze vaak in een positie verkeren waarin naar hen geluisterd wordt? Van leerlingen wordt immers verwacht dat ze naar hun leerkracht luisteren? Ongemerkt kunnen we hetzelfde van ouders gaan verwachten: luister toch eens naar ons!

Meerdere keren heb ik gezien hoe ouders letterlijk ineenkrompen bij woorden en reacties van onderwijsmensen met wie ze in gesprek waren. Een moeder zei eens: „Wij als ouders worden murw gepraat, zodat we alleen maar ja en amen kunnen zeggen. We worden behandeld als kleine en onmondige kinderen en ik heb elk vertrouwen in al dat soort mensen verloren.” Dat is een aanklacht!

Wanneer het gaat over ouderbetrokkenheid, is het van eminent belang dat de school een open houding heeft ten opzichte van alle ouders. En dat de houding van wederkerigheid, van respect voor elkaar, de grondhouding is van elke leerkracht, elke orthopedagoog en elk directielid. Natuurlijk, we vragen respect van onze ouders, maar dat mag alleen als we het ook geven en uitstralen.

In alle bescheidenheid gezegd: er valt in de communicatie tussen school en ouders in haar algemeenheid nog heel wat te verbeteren. Het lijkt me goed dat we als scholen daar eerst eens kritisch naar kijken en verbeterpunten zoeken, voordat we ouders een ouderbetrokkenheidscontract laten ondertekenen. Het echte contact gaat namelijk vooraf aan het contract.

De auteur is bestuursmanager van de Eliëzer- en Obadjaschool voor speciaal (basis)onderwijs te Zwolle.