Bijbelse waarheid en romantische fictie
Het genre ”Bijbels-historische romans” roept bij voorbaat de nodige bedenkingen op. In hoeverre leent Gods Woord zich voor geromantiseer en gefantaseer over mogelijke gebeurtenissen en gevoelens van Bijbelse personen? Spreekt de Bijbel voor zich? Of mogen auteurs daar de nodige feiten en fictie aan toevoegen?
Ondanks dit spanningsveld blijven Bijbelse romans populair. Met regelmaat verschijnen er nieuwe vertalingen. Zoals ”Het verhaal van Lucas”, geschreven door twee Amerikaanse voorgangers, Tim Lahaye en Jerry B. Jenkins. Zij vormen een beroemd schrijversduo, onder meer door hun serie ”Left Behind”, in het Nederlands vertaald met ”De laatste bazuin”.
”Het verhaal van Lucas” is het derde deel van hun serie de ”Jesus Chronicles”. Ze laten het verhaal in Syrisch-Antiochië beginnen, in het jaar 20 na Christus. Loukon, ook wel Lucas genoemd, krijgt dankzij zijn meester een aparte positie: hij mag geneeskunde gaan studeren aan de universiteit van Tarsus. Daar ontmoet hij een zeer intelligente en bekwame medestudent, Saulus. Lucas ondervindt de geweldige duisternis in zijn eigen ziel, die door niets of niemand verdreven kan worden. Pas als hij jaren later Paulus hoort spreken over zijn bekering en hij een wonderbaarlijke genezing meemaakt, komt hij radicaal tot geloof. Hij gaat op zoek naar ooggetuigen, mensen die Jezus gezien en gekend hebben, tot aan Zijn moeder Maria toe. Haar Magnificat is in het Bijbelboek Lukas te lezen.
De auteurs hebben grote gedeelten van het Nieuwe Testament verwerkt in deze Bijbels-historische roman. Brieven van Paulus en van Johannes en delen uit het boek Handelingen worden soms letterlijk geciteerd. De schrijfstijl is onderhoudend, al zullen de verhandelingen uit Bijbelgedeeltes voor de niet-Bijbelkenner tamelijk langdradig zijn.
Een geslaagde roman, die een vernieuwende blik geeft op het leven van de evangelist Lukas: van de vier evangelisten is hij als enige niet-Joods en heeft hij de Heere Jezus niet in levenden lijve aanschouwd.
Van geheel andere orde is de Bijbelse roman ”Michal”, van de Amerikaanse schrijfster Jill Eileen Smith. In haar nawoord prijst ze haar boek aan: „Ik bid vooral dat dit fictieverhaal u zal inspireren om 1 en 2 Samuël uit de Bijbel te lezen. Bijbelse fictie is niet bedoeld om onze liefde voor het echte verhaal in de Schrift te vervangen, maar om die te vergroten. Ik heb mijn best gedaan om in het hele boek Bijbelgetrouw te blijven.” Toch blijkt dat het romantische gehalte het waarheidsgetrouwe in het boek overstijgt. Michal wordt vanaf haar jeugd gevolgd, met haar liefde voor David. De waanzin van Saul, de vriendschap tussen Jonathan en David en de verbittering van Michal als David voor de ark danst, zijn allemaal terug te vinden. De Bijbel eindigt heel abrupt met het leven van Michal door één kort vers: „Michal nu, Sauls dochter, had geen kind, tot de dag van haar dood toe.” Smith daarentegen laat de roman over Michal op een heel andere manier eindigen. Zij zet een verzoening tussen David en Michal in scène. Michal heeft zich tot God bekeerd en vraagt en ontvangt vergeving van David voor haar gedrag. Dit laat de lezer in tweestrijd achter. Het verzonnen einde kan inderdaad mogelijk geweest zijn, maar de Bijbel zwijgt erover.
Het is goed om deze twee romans kritisch te lezen en met twee maten te beoordelen. Technisch gesproken is ”Michal” een echte roman en is ”Het verhaal van Lucas” minder romantisch, maar met verfijnd taalgebruik en met filosofische trekken. Qua Bijbelgetrouwheid wint ”Lucas” het veruit van ”Michal”. Het zet de komst en het werk van de Heere Jezus centraal, natuurlijk ook met fictieve elementen, maar zonder het Evangelie aan te vullen of tekort te doen.
Het verhaal van Lucas, Tim Lahaye & Jerry B. Jenkins; uitg. Barnabas, Heerenveen, 2010; ISBN 978 90 8520 154 0; 263 blz.; € 19,95;
Michal, Jill Eileen Smith; uitg. Het Zoeklicht, Doorn, 2010; ISBN 978 90 6451 136 3; 320 blz.; € 19,95.