Hoofdpersoon in het boek is SS-apotheker Victor Capesius, die werkelijk heeft bestaan en net als Schlesak afkomstig is uit het Roemeense Zevenbergen, het voormalige Volksduitse deel van Roemenië. Capesius sluit zich vol overgave aan bij de nazi’s en krijgt de leiding over de apotheek van Auschwitz. Plaatsgenoten die hij in Roemenië pepermuntjes had verkocht, stuurt hij nu met het grootste gemak naar de gaskamer. Hij kan dat doen omdat hij als assistent van Mengele bij de selecties op het perron is betrokken.

Na de oorlog ontkent Capesius dat hij Joden selecteerde en naar de gaskamer stuurde. Zijn advocaat stelt in 1965 tijdens het Auschwitzproces dat Capesius eerder Joden had gered omdat hij arbeidsgeschikte personen niet naar de gaskamer stuurde. De apotheker verrijkt zich in het concentratiekamp door de gouden tanden en kiezen van vermoorde Joden achterover te drukken. Na de oorlog gebruikt hij het geld om een apotheek en een cosmeticazaak te beginnen. Schlesak laat het niet bij het vermelden van deze feiten, maar voegt eraan toe: „Geld stinkt niet? Ook niet naar as en rook?” Dit is een volledig overbodige opmerking. Iedere lezer zal deze vragen zelf ook stellen. Schlesak maakt zich hier diverse keren schuldig aan.

In 1965 komt Capesius voor de rechter tijdens het Auschwitzproces in Frankfurt am Main. Omdat niet bewezen kan worden of hij Joden heeft omgebracht, wordt hij veroordeeld wegens medeplichtigheid aan moord. Hij krijgt negen jaar gevangenisstraf. Berouw over zijn daden heeft hij nooit getoond. Anderzijds heeft hij nooit de misdadigheid van Auschwitz ontkend. Het fictieve element van het boek bestaat uit de verzonnen persoon van Adam Salmen, lid van het Sonderkommando dat in de crematoria het vuile werk moet opknappen. Adam is uitgesproken subjectief in zijn verslag over Auschwitz. Op den duur werkt dit storend.

Een ander probleem met dit boek is dat de lezer wordt platgewalst door de feiten. Schlesak vertelt alles wat er in Auschwitz is gebeurd: geen detail over vergassing en marteling blijft de lezer bespaard. Natuurlijk klopt het allemaal, maar het kost de grootste moeite het boek uit te lezen. De gruwelijkheden werken bijna verstikkend. Schlesak had beter een biografie over Capesius kunnen schrijven. Misschien moet hij dat alsnog doen, want met Capesius heeft hij wel een figuur: iemand die van een ‘normale’ burger verandert in een SS’er die helpt bij de selecties in Auschwitz. Een biografie leent zich prima voor een verhaal waarbij de feiten voor zichzelf spreken.

De apotheker van Auschwitz, Dieter Schlesak; uitg. De Arbeiderspers, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 295 7312 2; 348 blz.; € 24,95.