Eliezer Perlman wordt in 1858 geboren in een ultraorthodox-Joods gezin in Luzhky, nu Wit-Rusland. Omdat hij goed kan leren, sturen zijn ouders hem naar een jesjiva (rabbijnenschool) om rabbijn te worden. Als hij betrapt wordt op het lezen van de Hebreeuwse vertaling van ”Robinson Crusoe” krijgt hij een conflict met zijn familie. Dit is ook het begin van zijn fascinatie voor het moderne Hebreeuws. Uiteindelijk wordt hij opgevangen door een rijke Joodse familie die openstaat voor de westerse cultuur.

Hun oudste dochter Debora leert hem Frans, Duits, Engels en Russisch. Debora wordt later ook zijn vrouw, hoewel haar dit huwelijk wordt afgeraden. Eliezer lijdt aan tuberculose en de verwachting is dat hij niet oud zal worden. In 1881 vestigt het pasgetrouwde paar zich in Jeruzalem. Daar zal Eliezer zich de rest van zijn leven wijden aan de herleving van het modern Hebreeuws door het uitgeven van een Hebreeuwstalige krant en door het schrijven van een modern Hebreeuws lexicon. Zijn achternaam verandert hij in Ben Yehuda (zoon van Juda) en hij besluit dat er in zijn huis alleen nog maar Hebreeuws wordt gesproken. Wanneer hun zoon Itamar wordt geboren, levert dat al meteen problemen op omdat niet alle vrouwen die op kraamvisite komen Hebreeuws kunnen spreken.

Karakteristiek voor Ben Yehuda’s leven waren de voortdurende conflicten met zijn omgeving, nog verergerd doordat hij een moeilijk karakter had. De ultraorthodoxe Joden vonden dat het Hebreeuws niet voor seculiere doeleinden bedoeld was. Hebreeuws was immers de heilige taal van de Bijbel en daarom alleen geschikt voor religieus gebruik. Er werd zelfs een ban (”cherem”) over hem uitgesproken, waardoor ieder contact met orthodoxe Joden was verboden. Bovendien wantrouwden de Turken, die toen het gezag in Palestina uitoefenden, zijn zionistische sympathieën. Hij kwam tijdelijk in de gevangenis. Toch hield Eliezer ben Yehuda vol. Ondanks zijn zwakke gezondheid overleefde hij zijn vrouw, trouwde vervolgens met haar jongere zuster Chemda en kreeg in totaal elf kinderen, van wie er vijf vroeg overleden. Het ”twaalfde kind” was het eerste exemplaar van het eerste deel van het Hebreeuwse lexicon, dat in Berlijn werd gedrukt.

Zoals zo veel grote mannen die tijdens hun leven verguisd en verketterd werden, kreeg hij pas eer na zijn overlijden in 1922. Er kwam een staatsbegrafenis en 30.000 mensen, orthodoxe en niet-orthodoxe Joden, liepen mee in de begrafenisstoet. Vandaag de dag heeft bijna iedere Israëlische plaats een straat naar hem vernoemd, maar zijn grootste erfenis is wel dat miljoenen mensen in en buiten Israël nu vloeiend Ivriet spreken.

Ondanks het feit dat het boek ”Profetenmond” vrij oud is (de eerste druk verscheen in 1952) en dat het vanuit één standpunt, namelijk dat van Eliezer ben Yehuda, is geschreven, leest het vlot en prettig. Het geeft veel informatie over het turbulente leven in Palestina en het ontstaan van het modern Hebreeuws. Een verklarende woordenlijst achterin vergemakkelijkt het lezen.

Profetenmond. Het levensverhaal van Eliëzer ben Jehoeda, Robert St. John; uitg. Barnabas, Heerenveen, 2010; ISBN 978 90 8520 176 2; 320 blz.; € 19,95.