In de loop van de jaren negentig leek de leider van Libië zich gematigder op te stellen. Hij verklaarde te streven naar een vreedzamer wereld, stak veel geld in de ontwikkeling van Afrikaanse staten en was de eerste Arabische leider die de aanslagen van 11 september 2001 veroordeelde. De excuses die hij in 2002 maakte voor de aanslag bij Lockerbie vormden het hoogtepunt van dit ‘bekeringsproces’.

Inmiddels is gebleken dat een vos wel zijn haren kan verliezen maar niet zijn streken. Nog steeds behoren meedogenloosheid en ongetemde machtswellust tot de meest kenmerkende karaktereigenschappen van de man die al meer dan veertig jaar in Tripoli aan het roer staat.

Na de geslaagde revoluties in Tunis en Egypte kon iedereen zien aankomen dat het ook in het land dat tussen beide staten ligt, zou gaan gisten. Sinds vrijdag zijn er in Libië opstanden. Ondanks dat Gaddafi over een uitstekend en –naar het schijnt– gehoorzaam leger beschikt, is hij er niet in geslaagd de veenbrand van opgekropte onvrede bij de grenzen van zijn land te doven.

Het Libische volk mag Gaddafi dan sinds 1979 aanspreken als ”Broeder Leider”, van broederlijke verbondenheid is geen sprake. Het voelt zich slachtoffer van corruptie en onderdrukking. Er is geen sprake van genot van democratische vrijheden. Net zoals in andere Arabische landen is een grote groep burgers gefrustreerd.

Het verschil met vroeger is echter dat deze mensen nu, mede dankzij moderne communicatiemiddelen, uitstekend zijn geïnformeerd. Dat is ook het risico voor Gaddafi. Bij eerdere protesten was hij beter in staat de informatiestromen te regisseren. Mede daardoor kon hij binnenlandse onrust bedwingen. Zo sloeg hij in 1993 een staatsgreep van 2000 officieren neer.

Het slagen van de revolutie in de beide buurlanden en de huidige onrust in staten zoals Marokko, Algerije, Jemen en Bahrein moedigen ontevreden Libiërs aan om in verzet te komen.

Anders dan in Tunis en Egypte verlopen de protesten in Libië niet zonder bloedvergieten. Ook al zijn er geen officiële cijfers bekend, inmiddels is wel duidelijk dat er in drie dagen tijd meer dan 230 levens te betreuren zijn.

Vooralsnog denkt Gaddafi de orde te kunnen handhaven door grof geweld te gebruiken. Het gevaar voor hem is echter dat dit juist het verzet aanwakkert. Een veenbrand blust men niet door een krachtige straal op een brandhaard te richten. Meestal komt het vuur dan meters verderop plotseling weer boven de grond. Gaddafi heeft nog niet begrepen dat het oude, autocratische machtsdenken in de Arabische wereld nabij de verdwijning is. Op termijn redt hij het niet. Daarvoor gist het te veel onder het volk.