Nabil Shaath: Palestijnen zijn klaar voor eigen staat

Doctor Nabil Shaath stapt het gebouw van het departement voor Buitenlandse Betrekkingen in Ramallah binnen, vergezeld van een aantal mannen. Hij neemt plaats op de leren bank in zijn kantoor, laat koffie en thee aanrukken: het gesprek kan beginnen.

De topfunctionaris van Fatah kan het niet laten om eerst commentaar te geven op het volksoproer in Egypte. Hij voorspelt dat de Palestijnen te maken gaan krijgen met een sterker Egypte.

„Palestijnse leiders waren bevreesd dat er chaos zou ontstaan en dat de moslimbroederschap de macht zou overnemen, maar die vrees is ongegrond.” De moslimbroeders zouden immers hooguit op steun van 10 of 15 procent van de bevolking kunnen rekenen. Ze speelden volgens hem ook nauwelijks een rol in de revolutie.

Het regime van Mubarak gaf de Palestijnen politieke steun, maar veel hebben ze daar niet aan gehad, vindt Shaath. Zo was Mubarak behulpzaam bij lijmpogingen tussen Fatah en Hamas, maar die zijn mislukt. Een gematigd Egyptisch regime zal de Palestijnse Autoriteit blijven helpen. Mochten de moslimbroeders tóch winnen, dan zal het voor de Palestijnse Autoriteit een stuk lastiger worden omdat de moslimbroeders goede relaties met Hamas hebben.

„We weten niet goed hoe het nieuwe regime eruit zal zien. Als het de wil van de jongeren op straat weerspiegeld, ben ik vol goede hoop.”

Shaath zegt de jongeren „allemaal” te kennen. „Ze zijn ofwel vrienden van mijn kinderen, of kinderen van mijn vrienden. Ze zijn goed opgevoed en ze komen uit de middenklasse of hoger. Het zijn bloggers, ze kunnen goed overweg met computers en identificeren zich sterk met de Arabische wereld.”

Zijn de Palestijnen voldoende voorbereid op een vredesverdrag?

„Kijk eens naar waar Palestijnen en Israëliërs het al over eens werden in Camp David en Taba (zie kader, AM). En kijk naar de zogenaamde parameters van Clinton (idem), die we hebben geaccepteerd. Daarin zitten tal van concessies. Bovendien hebben we gezegd dat we bereid zijn de grens van 1967 te accepteren en dus van het verdelingsplan van 1948 af te zien. Dat was een wel heel grote concessie. We spraken eerst over heel Palestina. In 1988, bij onze verklaring van onafhankelijkheid, accepteerden we de grenzen van 1967. Dat is de helft van wat het verdelingsplan ons toewees.

En wat de vluchtelingenkwestie betreft. Ik ben naar alle vluchtelingenkampen in Libanon geweest en heb de mensen daar voorgehouden dat ze zonder meer toestemming krijgen om terug te keren naar de Palestijnse staat. Vluchtelingen kunnen ook naar Israël, hoewel we het nog niet met Israël eens zijn over de aantallen. Ik hield hun de vraag voor: „Wat doen jullie liever? Terug naar Israël, Israëlisch staatsburger worden, de Israëlische vlag begroeten en dienen in het Israëlische leger? Of Palestijns staatsburger worden, de Palestijnse vlag begroeten en onder de Palestijnse regering terechtkomen? Negentig procent zei: „We gaan liever naar de Palestijnen.”

Wat we willen is keuzevrijheid. Palestijnen moeten het recht hebben om te kiezen: naar hun vroegere huizen in Palestina, naar de Palestijnse staat, naar een land als Amerika, Canada of Australië, of blijven waar ze zijn? We hebben onze mensen ook verteld dat er verschil bestaat tussen het recht op en de verplichting tot terugkeer. Hamas zegt: „Zij die niet terugkeren, zijn verraders. Het is een religieuze verplichting aan Palestina om terug te keren.”

Wij hebben eraan gewerkt om dat te ontzenuwen. Terugkeer is een recht, een keuze, maar geen verplichting. Als je niet terugkeert, ben je geen verrader. Maar we geven die keuze van terugkeer niet op. Het is dan ook niet waar dat we in deze kwestie 1000 of 10.000 dollar hebben geaccepteerd. We onderhandelden hier niet over.”

U wilt dat de VN een eenzijdige proclamatie van de Palestijnse staat accepteren. Wat zijn de verwachtingen op dit punt?

„Het Internationaal Gerechtshof zei over Kosovo dat niets de oorspronkelijke inwoners ervan kan weerhouden om de onafhankelijkheid uit te roepen. Bij kolonisten ligt dat anders. Die hebben dat recht niet, maar wij zíjn geen kolonisten, wij zijn de oorspronkelijke bewoners.

Elke onafhankelijkheidsverklaring is per definitie eenzijdig. Wij willen onze onafhankelijkheid verklaren in dat deel van Palestina dat iedereen als bezet gebied beschouwt: de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Dus niet in Haifa of Jaffa. Over dat recht valt met ons niet te twisten. We kunnen er ook niet over onderhandelen met Israël.

Hebben we die staat eenmaal uitgeroepen, dan moeten we nog wel onderhandelen over de uiteindelijke demarcatie, de rechten op water en de veiligheid. En wellicht ruilen we wat land uit. We zeggen dus niet dat het uitroepen van onafhankelijkheid betekent dat we niet meer onderhandelen. We zeggen juist dat het gepaard moet gaan met onderhandelingen, omdat we in vrede met Israël willen leven.”

Welke waarde hecht u aan de erkenning door de Latijns-Amerikaanse landen?

„Hun erkenning oefent druk uit op Israël. Veel mensen zijn naïef en denken dat aan de onderhandelingstafel het gezond verstand de doorslag geeft. Akkoord, dat is belangrijk, maar er is meer. Ook verschil in macht geeft de doorslag niet. De Israëliërs zijn de bezetters, niet wij. En Israël heeft een hoger inkomen per hoofd van de bevolking dan wij. Verder is het een van de machtigste militaire naties in de wereld. Zijn technologische ontwikkeling gaat veel verder dan de onze. De staat geniet ook nog eens strategische steun van de VS.

Maar wij hebben het recht aan onze kant en genieten Arabische steun. Bovendien leeft alom het idee dat wij onafhankelijkheid en vrijheid verdienen.

Blijkbaar zijn al deze dingen niet genoeg om premier Netanyahu in beweging te krijgen. Wat moeten we verder nog doen? We gaan niet terug naar zelfmoordaanslagen; de optie van geweld sluiten we uit. We hebben geprobeerd de Amerikanen ertoe te bewegen druk op Netanyahu uit te oefenen. We hebben dat ook aan de Europeanen gevraagd en aan de leden van het kwartet. En we zijn naar Brazilië gegaan met de vraag ons te erkennen.”

Hoe denkt u over de veranderingen in de grens van 1967?

„We hebben gezegd dat we bereid zijn naar landruil te kijken en hebben Israël ongeveer 1,8 procent van de Westoever aangeboden. Hier willen we nog verder over onderhandelen – maar wel als gelijkwaardige partijen. Daarbij nemen we de grens van 1967 als uitgangspunt. De Israëliërs noemen dit tot op vandaag nog geen bezet gebied, maar „betwist gebied.” Alsof we het ergens in de woestijn vonden en er nu een conflict over hebben! Als mensen ons erkennen binnen de grenzen van 1967, dan is dat een verdere internationale versterking van onze positie. En is het niet meer betwist maar bezet gebied.

We hadden verwacht dat Amerika tegen Israël zou zeggen: Jullie hebben deze vrede even hard nodig als de Palestijnen, en om die te krijgen moet je stoppen met het bouwen van nederzettingen. Geef hun de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook terug. Maar de Amerikanen hebben dat niet gezegd en daarom zijn we in hen teleurgesteld. Vooral omdat Obama hun president is. We hadden verwacht dat hij ons een beter aanbod zou doen.”

Intussen zijn de Palestijnen er volgens Shaath helemaal klaar voor om de onafhankelijkheid uit te roepen. „Wie zijn er beter voorbereid dan wij? Onze kinderen krijgen twaalf jaar onderwijs en van de leerlingen gaat slechts 1 procent voortijdig van school af. We hebben de hoogste graad van alfabetisme in de Arabische wereld en staan qua internetgebruik dicht bij Israël. Verder is het aantal studenten dat afstudeert relatief even groot. Onze gerechtshoven functioneren onafhankelijk van de regering, en die is transparant in alle opzichten. Kortom, wij zijn veel beter voorbereid dan welk ontwikkelingsland ook. Alles is er klaar voor.”

U wacht dus op een nieuwe regering in Israël?

„Jazeker.”

Op weg naar erkenning

Het probleem tussen Israël en de Palestijnen is al oud. De VN stelden in 1947 een verdeling voor van het Britse mandaatgebied Palestina in een Joodse en een Arabische staat.

De Arabieren verwierpen het plan en openden de aanval. Na de oorlog had Israël echter meer land in handen dan het VN-plan beoogde.

In 1967, tijdens de Zesdaagse Oorlog, veroverde Israël de Westelijke Jordaanoever op Jordanië en de Gazastrook op Egypte. Israël bouwde Joodse nederzettingen in deze gebieden. Het trok zich in 2005 terug uit de Gazastrook. In 2007 nam de radicaalislamitische Hamas er met een bloedige coup de macht over van Fatah.

In 1988 riep Yasser Arafat een Palestijnse staat uit binnen de grenzen van ’1967’, maar die onafhankelijkheidsverklaring had weinig praktische gevolgen.

In de afgelopen maanden heeft een aantal Zuid-Amerikaanse landen de Palestijnse staat binnen de grenzen van 1967 erkend. Palestijnse leiders hebben gezegd dat ze niet unilateraal (eenzijdig, dus zonder toestemming van Israël) een staat zullen uitroepen, maar Shaath vindt dat Palestijnen dat recht wél hebben.

De Palestijnse Autoriteit houdt volgens Shaath vast aan het vredesproces als middel om het conflict op te lossen, aan het principe van gebiedsverdeling op basis van de grenzen van 1967 en aan de geweldloze methode om het doel te bereiken.

Ervaren diplomaat

Dr. Nabil A. Shaath, econoom, politicus en diplomaat, is lid van het Centraal Comité van de Palestijnse Fatahpartij. Verder is hij commissaris voor de buitenlandse betrekkingen van Fatah en lid van het Palestijnse parlement. Van meet af aan is hij betrokken geweest bij de vredesonderhandelingen met Israël.

In 2000, toen in Israël premier Ehud Barak aan het roer stond en in de Palestijnse gebieden Yasser Arafat, is er in het Amerikaanse Camp David intensief onderhandeld over een permanente vredesoplossing. De gesprekken werden in 2001 in Taba voortgezet. President Bill Clinton presenteerde zijn ”parameters” of richtlijnen voor een definitieve vredesoplossing.

In 2002 presenteerde het zogenaamde kwartet (de VS, de Europese Unie, Rusland en de Verenigde Naties) de zogeheten routebeschrijving naar de vrede. Dit plan beoogt een tweestatenoplossing. Palestijnen zeggen dat ze aan de voorwaarden hebben voldaan, maar dat Israël doorgaat de realisering van het plan te dwarsbomen door de nederzettingen uit te breiden.

Ook onder premier Ehud Olmert en de Palestijnse president Mahmud Abbas werden er in 2008 intensieve gesprekken gevoerd. Maar er bleef onenigheid over Jeruzalem, over de terugkeer van Palestijnse vluchtelingen naar Israël en over de grensafbakening tussen Israël en Palestina.

De Palestijnen weigeren momenteel verder te onderhandelen met de Israëlische regering van Benjamin Netanyahu. Die gaat namelijk door met de uitbreiding van de Joodse nederzettingen aan de andere kant van de grens van 1967 – het gebied waar de Palestijnen hun staat willen oprichten.

Nabil Shaath: Palestijnen zijn klaar voor eigen staat

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?